Saturday, March 5, 2011

On your knees b****

Δεν είναι λίγοι οι ασκούμενοι στις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες –και στις μη-πολεμικές, αλλά εδώ που τα λέμε πόσοι κάνουμε καλλιγραφία (σόντο) ή τελετή του τσαγιού (σάντο);– που αντιμετωπίζουν ως μείζον πρόβλημα της εξάσκησής τους τη σέιζα, ήτοι το κάθισμα με διπλωμένα τα γόνατα, ένα από τα σήματα κατατεθέντα της ιαπωνικής κουλτούρας. Μείζον πρόβλημα κυρίως πρακτικό (όποιος δοκιμάζει να κάτσει σέιζα για πρώτη φορά, είναι ζήτημα αν αντέχει ένα δίλεπτο, χώρια που όταν σηκώνεται πέφτει κάτω γιατί τα πόδια του έχουν πάει για ύπνο) αλλά ενίοτε και... ιδεολογικό («και γιατί να γονατίζω; Στην εκκλησία είμαι;» κ.λπ.) Όπως και να 'χει χάρη στις γνωστές επικοινωνιακές δεινότητες της πλειονότητας των δασκάλων πολεμικών τεχνών (οι οποίοι συνήθως δεν μπορούν να σταυρώσουν μια σοβαρή κουβέντα ακόμα και αν τους κολλήσεις το σπαθί στον αυχένα), πάμπολλοι ασκούμενοι (α) δεν έχουν ιδέα γιατί κάθονται σέιζα ή (β) αν έχουν ιδέα η ιδέα αυτή απέχει από την πραγματικότητα. Αυτό που μένει τελικά είναι ότι ο δάσκαλος τους βάζει να κάθονται σέιζα με σκοπό να τους βασανίσει –γεγονός το οποίο δεν απέχει από την πραγματικότητα, τουλάχιστον για αρκετά ντότζο.

Ήδη το υπαινιχθήκαμε παραπάνω, αλλά ας το πούμε ξεκάθαρα διότι υπάρχουν και ορισμένοι που δεν τα πάνε καλά με τα υπονοούμενα. Η σέιζα είναι ένα πολιτισμικό φαινόμενο το οποίο, όπως και τα περισσότερα πολιτισμικά φαινόμενα σχετίζεται με μια σειρά ιδιομορφίες του λαού που την καθιέρωσε –στην προκειμένη περίπτωση τους Ιάπωνες. Το γενικότερο πρόβλημα χώρου που κάνει τα πάντα μικρά και στριμότετοια, η θεμελιώδης αρχή της αρμονίας και της μη διαταραχής της κοινωνικής ηρεμίας («το καρφί που προεξέχει το χτυπάει το σφυρί»), οι σχέσεις με τον Βουδισμό και τον καθιστό διαλογισμό (ζαζέν που λενε) και κάνα-δυο άλλα πραγματάκια έχουν κάνει τη σέιζα αναπόσπαστο κομμάτι του ιαπωνικού πολιτισμού και όπως έχουμε πει αμέτρητες φορές (και θα ξαναπούμε άλλες τόσες μέχρι να γίνει σαφές), οι πολεμικές τέχνες είναι εκφάνσεις των πολιτισμών που τις γεννούν.

Μέχρι εδώ ακόμα και οι προαναφερθέντες δάσκαλοι που δεν έχουν ιδέα, πέφτουν κάπως μέσα –πρόκειται για την αιτιολόγηση της σέιζα ως «παράδοσης» του καράτε/αϊκίντο/ιαίντο/whatever. Βεβαίως υπάρχουν αμέτρητες άλλες διαστάσεις της παράδοσης τις οποίες οι εν λόγω δάσκαλοι ξεχνούν πολύ βολικά, ιδιαίτερα όσες σχετίζονται με τις υποχρεώσεις του δασκάλου προς τον μαθητή, όμως όπως λέει συχνά η στήλη, για την υγρασία θα μιλήσουμε μια άλλη φορά. Αρκεί να θυμίσουμε ότι αν διατηρούμε τη σέιζα μόνο ως «παράδοση» βλέπουμε μόνο ένα κομμάτι της και δη το κομμάτι που αφήνει αδιάφορους τους περισσότερους ασκούμενους. Η ουσία είναι ότι η σέιζα και ο βηματισμός σίκο που αποτελεί συνέχειά της (περί περπατήματος στα γόνατα πρόκειται –δοκιμάστε το με χακάμα και θα γελάσετε πολύ) είναι στάδιο εξάσκησης το οποίο έχει μια έντονα πρακτική διάσταση. Όπως και σχεδόν όλα τα πράγματα που κάνουν οι Ιάπωνες.

Το καλύτερο παράδειγμα για το τι εστί σέιζα από πρακτικής άποψης είναι το ιάιντο. Τόσο στις κλασσικές σχολές, όσο και στο «μοντέρνο» Ζεν Κεν Ρεν Ιάι, τα αρχικά κάτα που διδάσκονται ξεκινούν από θέση σέιζα και καθώς ο μαθητής προχωράει, «σηκώνεται» όρθιος. Ο λόγος είναι πολύ απλός: όταν ο αρχάριος κινείται από καθιστή θέση (και η σέιζα είναι η καθιστή θέση που επιτρέπει την πιο γρήγορη κίνηση –δοκιμάστε να σηκωθείτε εξίσου γρήγορα από οκλαδόν ή από πλήρες κάθισμα) μπορεί να συντονίσει καλύτερα την κίνησή του επειδή η κίνηση αυτή δεν είμαι μεγάλη. Μπορεί λοιπόν να συγκεντρωθεί στις κινήσεις του κορμού και των χεριών, άρα η δουλειά του μειώνεται κατά 50%. Με δεδομένο ότι αν ο δάσκαλος είναι αρκετά αυστηρός τα πρώτα κάτα μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης για κάνα εξάμηνο (ή και χρόνο ή και διετία), όταν ο μαθητής φτάνει να «σηκωθεί», έχει κατακτήσει την κίνηση του μισού του σώματος και κυρίως του βασικού χειρισμού του ξίφους.

Ωραία όλα αυτά αλλά έχουν εφαρμογή σε άλλες τέχνες; Αρκετή, στο μέτρο που ο δάσκαλος κατανοεί τη σημασία τους και τα εφαρμόζει στο μάθημά του. Η πιο προφανής εφαρμογή είναι μια σωματική δεξιότητα την οποία όλοι είχαμε τα χαρούμενα εκείνα χρόνια που ως είδος προσπαθούσαμε με μέτρια αποτελέσματα να σταθούμε στα πόδια μας και το μόνο που μας απασχολούσε ήταν αν αυτή η μπανάνα είναι πιο μαλακή από εκείνη: τη διατήρηση ενός χαμηλού κέντρου ισορροπίας. Όσοι έχουν ασκηθεί σε πολεμικές τέχνες που χρησιμοποιούν ρίψεις και ανατροπές, αλλά και όσοι έχουν ενδιαφερθεί σοβαρά να ρίξουν μια αξιοπρεπή γροθιά ή μια αξιοπρεπή κλοτσιά (και όταν λέμε αξιοπρεπή εννοούμε να μπορεί να σπάσει έστω ένα εύθραυστο ποτηράκι) γνωρίζουν ότι η δύναμη προέρχεται από κάτω (κάτι ήξερε ο γίγας Ανταίος) και ότι για να την αντλήσουμε πρέπει να έχουμε το κέντρο μας όσο πιο κοντά στο έδαφος γίνεται. Αν δει κανείς τα θηρία του σούμο (αλλά και οποιονδήποτε παλαιστή ελληνορωμαϊκής), μπορεί να καταλάβει για τι πράγμα μιλάμε.

Τι δηλοί ο μύθος; Ότι στις πολεμικές τέχνες, όλα τα πράγματα έχουν μια εργονομική, φυσιολογική εξήγηση και το μόνο που χρειάζεται είναι να μπορεί κανείς να διαβάσει τα ψιλά γράμματα ή να ανοίξει κάνα βιβλίο (κάνα σάιτ κ.λπ.) και να τα ψάξει. Σε αντίθετη περίπτωση θα αναλώνεται σε ανόητες συζητήσεις με ανόητα επιχειρήματα σχετικά με το αν μια «παραδοσιακή» τέχνη είναι «αποτελεσματικότερη» από μια «σύγχρονη». Μόνο όταν ξέρουμε όλες τις παραμέτρους μιας τέχνης («παραδοσιακής» ή «σύγχρονης») μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε στο σύνολό της και να δούμε αν πραγματικά πληροί τους σκοπούς της ως πολεμική τέχνη. Και βεβαίως μην ξεχνάμε ότι η σύγκριση είναι ούτως ή άλλως άνευ αντικειμένου –κάτι σαν τον τζαζίστα σαξοφωνίστα και τον ροκά κιθαρίστα που τσακώνονται για το ποια μουσική είναι η «καλύτερη»… (*)

...ή έτσι λεει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

(*)Παρεμπιπτόντως, αν το τελευταίο παράδειγμα σας φαίνεται κουτό, περάστε καμιά βόλτα από το ωδείο της γειτονιάς σας...

No comments: