Saturday, March 5, 2011

Τα γεμάτα όπλα σκοτώνουν

Όποιος έχει υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό (αλλά υποπτεύομαι και σε άλλους) θα θυμάται σίγουρα την εμμονή υπαξιωματικών και αξιωματικών με τα όπλα. Για να γίνω σαφής, δεν εννοώ το προφανές –στρατός είναι, όλοι θα έχουν μια ιδιαίτερη συμπάθεια στα όπλα. Εν προκειμένω, αναφέρομαι κυρίως στο θέμα της ασφάλειας του όπλου, στη γενικότερη καλή του κατάσταση, στη φανατική γραφειοκρατία σε ό,τι αφορά τη χρέωσή του στον στρατιώτη πριν και μετά από κάθε υπηρεσιακή μετακίνηση και όλα εκείνα τα βαρετά για τους περισσότερους τυπικά. Μέρος των τυπικών αυτών, είναι και το θέμα του ελέγχου μήπως μέσα στο όπλο έχει μείνει κάποια ξεχασμένη σφαίρα, ακόμα και σε περιπτώσεις που ο στρατιώτης δεν έχει πιάσει σφαίρα στα χέρια του. Στο θέμα της ασφάλειας, έλεγαν οι αξιωματικοί δεν μπορεί να υπάρχει υπερβολή. Υπήρχε μάλιστα και ένα σχετικό ρητό: Τα άδεια όπλα σκοτώνουν.

Επειδή ο στρατός (ο ελληνικός αλλά υποπτεύομαι και άλλοι) έχει να πολεμήσει πενήντα χρόνια, η ουσία πολλών πραγμάτων έχει χαθεί. Η πειθαρχία έχει αντικατασταθεί από κενή τυπολαγνεία και οι άνθρωποι που υπό κανονικάς συνθήκας θα είχαν την ευθύνη όχι μόνο να εκπαιδεύουν στρατιώτες αλλά και να τους διοικούν σε καιρό πολέμου (μακριά από εμάς), έχουν μεταμορφωθεί σε απλούς δημοσίους υπαλλήλους με μόνο στόχο να φτάσουν με τα λιγότερα δυνατά προβλήματα σε ηλικία συνταξιοδότησης. Ευγενής στόχος και καλά κάνουν και είναι έτσι τα πράγματα, όμως μερικές φορές η αντίληψη αυτή μπορεί να οδηγήσει σε κωμικές καταστάσεις. Αναφέρομαι σε έναν εκ μονιμότητος υπολοχαγό που γνώρισα στη στρατιωτική μου θητεία ο οποίος όποτε είχαμε εκπαιδεύσεις με όπλα, και θέλοντας να υπερθεματίσει στο θέμα της ασφάλειας, είχε τροποποιήσει κάπως το προαναφερθέν ρητό: Τα άδεια όπλα σκοτώνουν. Τα γεμάτα δε σκοτώνουν ποτέ. Μάλιστα.

Με κίνδυνο να φανώ ασεβής στον συμπαθέστατο εκείνον υπολοχαγό, τα γεμάτα όπλα είναι που σκοτώνουν. Αντίθετα, τα άδεια δε σκοτώνουν ποτέ εκτός αν τα χρησιμοποιήσει κανείς ως ρόπαλα για να ανοίξει το κεφάλι κάποιου, αν τους βάλει ξιφολόγχη ή αν τα ρίξει από τον έκτο όροφο σε κάποιον ανύποπτο περαστικό στον δρόμο από κάτω. Βεβαίως οφείλει κανείς να προσέχει ώστε το όπλο του να μην είναι κατά λάθος γεμάτο και σκοτώσει κάναν άσχετο κατά λάθος –σε περίπτωση που δεν έχει γίνει ακόμα σαφές, σε αυτό αναφερόταν ο εν λόγω αξιωματικός– όμως το πρόβλημα είναι ότι πολύ συχνά πέφτουμε στην παγίδα να πάρουμε μια έκφραση υπερβολικά κυριολεκτικά με αποτέλεσμα (α) να λέμε πράγματα που είναι ανόητα και (β) να χάνουμε την ουσία. Ο υπολοχαγός στον οποίο αναφέρομαι δεν είναι μοναδική περίπτωση –είμαι σίγουρος ότι όλοι έχουμε πέσει στο ίδιο σφάλμα σε κάποια φάση της ζωής μας.

Προς τι η φλυαρία ακούω κάποιους να ρωτούν. Και, συνεχίζουν, τι σχέση έχει με τις πολεμικές τέχνες; Θα απαντήσω αμέσως: Το μήλο της έριδας για αυτόν τον μήνα είναι η εμμονή των δασκάλων πολεμικών τεχνών με τα λεγόμενα «βασικά», ήτοι τις βασικές τεχνικές της τέχνης τους -αυτές που στις ιαπωνικές τέχνες λέγονται «κίχον ουάζα» (είμαι βέβαιος ότι οι κινεζομαθείς εξ υμών θα ξέρουν πώς λέγονται στα Κινέζικα). Όποιος έχει περάσει έστω και έναν μήνα της ζωής του σε ένα ντότζο θα έχει παρατηρήσει πόση σημασία δίνεται εκ μέρους των εκπαιδευτών στα βασικά αυτά συστατικά της τέχνης και πόσο συχνά επαναλαμβάνεται η ανάγκη για διαρκή επανάληψή τους. Η αντίληψη αυτή ενισχύεται και από τα σεμινάρια με ξένους εκπαιδευτές –είναι λίαν σύνηθες ο διακεκριμένος ξένος δάσκαλος να αναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του σεμιναρίου του (ενίοτε και όλο) σε αυτές ακριβώς τις τεχνικές και να υπογραμμίζει την αξία τους για την τέχνη.

Επειδή κινδυνεύω να θεωρηθώ ηλίθιος ή αγράμματος, επιτρέψτε μου εξαρχής να συμφωνήσω με όλους τους δασκάλους (ημεδαπούς και αλλοδαπούς): Ναι, τα βασικά είναι η αρχή κάθε τέχνης, ναι, πρέπει να τα δουλεύουμε με θρησκευτική ευλάβεια, ναι, δεν πρέπει ποτέ να θεωρήσουμε ότι τα έχουμε μάθει τόσο καλά που μια ακόμα επανάληψη θα μας βλάψει, ναι, αποτελούν αγκυροβόλια στα οποία μπορεί κανείς να επιστρέψει και να επανεκκινήσει τη μελέτη του αν κολλήσει κάπου στη διαδρομή, ναι, συνήθως τα βασικά είναι απλά και άρα μπορούν εύκολα να λειτουργήσουν ακόμα και σε περιπτώσεις ανάγκης, ναι, πρέπει να περπατήσεις πριν μπορέσεις να τρέξεις, ναι, πρέπει να μάθεις την αλφάβητο πριν γράψεις ένα σονέτο. Ναι, χίλιες φορές ναι, και όποιος υποστηρίζει το αντίθετο δεν έχει καταλάβει τίποτα τόσο από πολεμικές τέχνες, όσο και από εκπαιδευτικές μεθόδους γενικώς.

Το πρόβλημα φίλες και φίλοι αναγνώστες δεν είναι η επιμονή στη βασική αρχή («τα άδεια όπλα σκοτώνουν») αλλά η ανόητη υπερβολή («τα γεμάτα όπλα δε σκοτώνουν ποτέ»). Ή, για να επιστρέψουμε στα κιχόν ουάζα, είναι ένα πράγμα να εμμένει ένας δάσκαλος στα βασικά και είναι ένα άλλο να μην δείχνει ποτέ, σε κανέναν και για κανέναν λόγο τίποτα άλλο πέρα από τα βασικά. Όχι μόνο επειδή η νοσηρή εμμονή στα βασικά δημιουργεί υποψίες ότι ο δάσκαλος δεν ξέρει να δείξει τίποτα άλλο (το οποίο ενίοτε ισχύει), αλλά και επειδή ο μαθητής χάνει το μέτρο –περίεργο είναι; Εδώ το χάνει ο δάσκαλος. Κάθε τι έχει τη θέση του στη ροή της εκπαίδευσης μιας πολεμικής τέχνης (ή οποιουδήποτε άλλου πράγματος) και καλό είναι, όταν η θέση αυτή περάσει, ο δάσκαλος να προχωράει τον μαθητή του στο επόμενο στάδιο. Όλα τα πράγματα πρέπει να γίνονται στην ώρα τους -ούτε νωρίτερα αλλά ούτε και αργότερα.

Βεβαίως, ο τελικός κριτής της προόδου ενός μαθητή είναι ο δάσκαλός του, ειδικά αν μιλάμε για εμπνευσμένους δασκάλους. Ωστόσο, αφενός οι εμπνευσμένοι δάσκαλοι συνήθως δεν επιμένουν σε ανοησίες –είπαμε, στην προκειμένη περίπτωση μιλάμε για τους δασκάλους που έχουν χάσει την μπάλα– και αφετέρου, οι σημερινοί μαθητές και δη οι ενήλικοι συχνά έχουν μια αντίληψη για το τι τους συμβαίνει, ειδικά μετά από π.χ. μια πενταετία (ή μια δεκαετία) συστηματικής και φιλότιμης εκπαίδευσης/ εξάσκησης. Ένας δάσκαλος που επιμένει να... επιμένει στα βασικά, ειδικά χρησιμοποιώντας το αδιάσειστο (Θεέ μου συγχώρα με) επιχείρημα «Δεν μπορείς να ξεπεράσεις τα βασικά, δεν τα έχεις μάθει ακόμα», το μόνο που καταφέρνει είναι να αντιμετωπιστεί από τον μαθητή του ως γραφικός (ή ημιμαθής –όμως οι περισσότεροι δάσκαλοι ξέρουν βαθιά μέσα τους ότι είναι ημιμαθείς άρα αυτό μάλλον τους ενοχλεί και πολύ).

Δεν μάθαμε τέλεια αριθμητική, γραφή και ανάγνωση στην πρώτη δημοτικού όταν περάσαμε στη δευτέρα. Ούτε μάθαμε άπταιστα νέα Ελληνικά στο δημοτικό πριν περάσουμε στο γυμνάσιο. Δεν είχαμε τέλεια γνώση της άλγεβρας πριν μπούμε στο Μαθηματικό του πανεπιστημίου και δεν αποκτήσαμε ολοκληρωμένη γνώση ιατρικής, όταν ορκιστήκαμε γιατροί. Κάθε στάδιο μάθησης ξεπερνιέται όταν ο μαθητής αποκτήσει μια λειτουργική γνώση της διδακτέας ύλης ώστε να μπορέσει να περάσει στην επόμενη -η ολοκλήρωσή του έρχεται πολλά-πολλά χρόνια αργότερα. Οι πολεμικές τέχνες δεν ξεφεύγουν από τον παραπάνω κανόνα και αυτό καλά θα κάνουν να το θυμούνται οι δάσκαλοι καθώς η πέραν λογικής εμμονή στα βασικά, προκαλεί στους μαθητές την ίδια αντίδραση που προκαλούσε ο συμπαθής εκείνος υπολοχαγός στους φαντάρους του. Και το ότι η αντίδραση αυτή δεν εκφράζεται ανοιχτά (όπως δεν εκφραζόταν και τότε, στον ελληνικό στρατό), δε σημαίνει τίποτα. Ο δάσκαλος χάνει την εμπιστοσύνη του μαθητή του και αυτό είναι από τα χειρότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν στη συγκεκριμένη σχέση.

Ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

No comments: