Monday, July 2, 2012

Περί σπαθιών


Έλαβα λοιπόν τις προάλλες ένα μέιλ από μια φίλη που πρόκειται να έρθει στο Τόκιο και καθώς συζητούσαμε για το πρόγραμμά της και για το πώς μπορούμε να το ταιριάξουμε με το δικό μου ώστε να πιούμε κάνα τσάι και να κουτσομπολέψουμε, μου λέει μεταξύ άλλων «Ο Βαγγέλης (κοινός μας φίλος και εξαιρετικό παιδί) θέλει κατάνα και θέλω να του την αγοράσω οπότε χρειάζομαι την ειδικότητά σου. Μπάτζετ, 500 ευρώ». Όσοι ξέρουν κάπως από σπαθιά θα καταλάβουν γιατί η παραπάνω πρόταση είναι ποικιλοτρόπως προβληματική όμως επειδή παρόμοιες ερωτήσεις μου γίνονται συχνά, σκέφτηκα ότι ίσως είναι καλό να γράψω ένα μικρό (;) κειμενάκι στο οποίο να παραπέμπω όποιους τις κάνουν. Έτσι, και εγώ δε θα επαναλαμβάνομαι και αυτοί θα έχουν έναν μπούσουλα για το τι να περιμένουν όταν αποφασίζουν να βουτήξουν στα νερά του ωκεανού που λέγεται «ιαπωνικό ξίφος».

Κατ’ αρχάς, αντιπαρέρχομαι το «θέλω κατάνα» –όλοι «κατάνα» το μάθαμε, οπότε ας μη γίνουμε τόσο δυσκοίλιοι λέγοντας ότι το σωστό θα ήταν «θέλω μεγάλο ιαπωνικό ξίφος» (γιατί υπάρχει και μικρό και ακόμα πιο μικρό, τα ουακιζάσι/κοντάτσι και τάντο αντίστοιχα) και πηγαίνω κατευθείαν στην ουσία: τα ιαπωνικά ξίφη χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες, τα αληθινά και τα ψεύτικα.

α) «Αληθινό» σημαίνει με ατσάλινη λάμα, ιδιαιτέρως κοφτερή.

β) «Ψεύτικο» σημαίνει με αλουμινένια λάμα (στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα κράμα αλουμινίου και άλλων μετάλλων) που δεν κόβει –δεν μπορεί καν να ακονιστεί

Τα ψεύτικα ξίφη μπορεί να είναι:

α) Αμιγώς διακοσμητικά (συνήθως πολύ φτηνές και άτσαλες κατασκευές με μεγάλη έμφαση στα εντυπωσιακά -διάβαζε: κινηματογραφικά- δεσίματα)

β) Ξίφη άσκησης για την τέχνη της ξιφούλκησης, το ιάιντο –στην τελευταία περίπτωση λέγονται «ιάιτο» (προσοχή: η τέχνη λέγεται «ιάιντο» και το ξίφος «ιάιτο» –υπάρχει ένα «ν» εκεί μέσα, ΟΚ;)

Τα αληθινά ξίφη, χωρίζονται κι αυτά σε κατηγορίες –και επειδή είναι αρκετές θα τις γενικεύσω κάπως, εν γνώσει ότι οι συλλέκτες και όσοι ασχολούνται σοβαρά θα φρυάξουν κάπως (αν ήθελα να γράψω μονογραφία για το ξίφος και όχι κείμενο για μπλογκ, θα το έκανα –εστέ μπόσικοι, ναι;) Ένα αληθινό ξίφος λοιπόν, μπορεί να είναι:

α) Φτιαγμένο το χέρι από έναν εν ζωή κατασκευαστή από τους περίπου διακόσιους που ζουν και παράγουν αυτή τη στιγμή στην Ιαπωνία.

β) Αντίκα (επίσης φτιαγμένη στο χέρι) από κάποιον που έζησε πριν από πενήντα, εκατό ή τριακόσια χρόνια.

γ) Κατασκευασμένο εργοστασιακά από κάποιο εργοστάσιο εντός ή εκτός Ιαπωνίας –στην περίπτωση αυτή, τεχνικά μιλώντας δε μιλάμε για «ιαπωνικό ξίφος» ή «νιχόν-το» καθώς για να μπορεί να πάρει το χαρακτηρισμό αυτό ένα ξίφος πρέπει όχι μόνο να έχει φτιαχτεί στην Ιαπωνία αλλά και με τον παραδοσιακό τρόπο (δηλαδή στο χέρι). Τα ξίφη αυτά φτιάχνονται κατά κανόνα στην Κίνα αλλά μερικές φορές η κατασκευή τους γίνεται υπό ιαπωνική επίβλεψη. 

δ) Κατασκευασμένο εργοστασιακά αλλά με προσανατολισμό στη διακόσμηση.

Και πάμε στο μέρος που αφορά άμεσα αυτούς που «θέλουν κατάνα» όπως ο Βαγγέλης, δηλαδή στο οικονομικό. Οι τιμές είναι όλες από την προσωπική μου εμπειρία αλλά δε νομίζω ότι το ποσοστό λάθους τους υπερβαίνει το +/- 5%: 

α) Ένα ιάιτο (ψεύτικο ξίφος άσκησης για την τέχνη του ιάιντο) κοστίζει από 400  μέχρι 1.200 ευρώ –το κόστος ανεβαίνει αναλόγως του δεσίματος καθώς η λάμα είναι λίγο-πολύ τυποποιημένη (θυμίζω ότι τα ξίφη αυτά φτιάχνονται χυτά σε εργοστάσια ή, στην καλύτερη περίπτωση, σε βιοτεχνίες).

β) Ένα διακοσμητικό ψεύτικο κοστίζει από 250 μέχρι 1.000 ευρώ –και εδώ το κόστος έχει να κάνει με τα δεσίματα και τα διάφορα διακοσμητικά μπιχλιμπίδια που του κολλάνε για να φαίνεται πιο «σαμουράι».

γ) Ένα αληθινό ξίφος φτιαγμένο στο χέρι από έναν από τους διακόσιους κατασκευαστές κοστίζει από 5.000-10.000 ευρώ, μόνο η λάμα και από εκεί και πέρα τα δεσίματα μπορούν να ανεβάσουν την τιμή από άλλα 500 ως άλλα 1000 ευρώ –όπως και με τα ψεύτικα και/ή τα διακοσμητικά. Η μεγάλη διαφορά στην τιμή σχετίζεται κατά βάση με το πόσο διάσημος είναι ο κατασκευαστής.

δ) Ένα αληθινό ξίφος-αντίκα επίσης φτιαγμένο στο χέρι, κοστίζει ό,τι καταλαβαίνει ο ντίλερ που το πουλάει και ό,τι έχει ορίσει η αγορά συλλεκτών για το συγκεκριμένο κατασκευαστή και τη συγκεκριμένη περίοδο· όπως αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς, εδώ μπαίνουμε στην περιοχή των συλλεκτικών ειδών και/ή των έργων τέχνης, οπότε υπάρχει ένα ολόκληρο «χρηματιστήριο» που λειτουργεί γύρω από τα όπλα αυτά. Έχω ακούσει τιμές από 3.000 μέχρι και 40.000 ευρώ, οπότε είναι μάλλον αδύνατο να πει κανείς με βεβαιότητα χωρίς να μπει σε άκρως εξειδικευμένες λεπτομέρειες.

ε) Ένα αληθινό ξίφος κατασκευασμένο εργοστασιακά από κάποιο εργοστάσιο εντός ή (συχνότερα) εκτός Ιαπωνίας κοστίζει από 1.000 ως 3.000 ευρώ. Ο λόγος που ένα τέτοιο ξίφος παρότι δεν είναι χειροποίητο, μπορεί να φτάσει στα όρια ενός χειροποίητου είναι επειδή ορισμένα από τα ξίφη αυτά είναι πραγματικά πολύ καλής κατασκευής (ενίοτε από ατσάλια πολύ καλύτερης ποιότητας από τα χειροποίητα ιαπωνικά) και είναι φτιαγμένα με τη λογική της λειτουργικότητας· για να μη δημιουργούνται αλλοπρόσαλλες φαντασιώσεις, λέγοντας «λειτουργικότητα» εννοώ το κόψιμο στόχων διαφόρων ειδών στο πλαίσιο της εξάσκησης στην ιαπωνική ξιφομαχία.

στ') Ένα αληθινό ξίφος κατασκευασμένο εργοστασιακά αλλά με προσανατολισμό στη διακόσμηση κοστίζει από 300 έως 1.000 ευρώ. Η αισθητική των ξιφών αυτών ως προς την εμφάνιση είναι αυτό που περιμένει κανείς («το σπαθί του Χαϊλάντερ» κ.λπ.) ενώ η ποιότητα κατασκευής τους είναι τέτοια που τα κάνει εξόχως επικίνδυνα: κατά κανόνα είναι πολύ κακά κατασκευασμένα και δεν πληρούν τις βασικές προδιαγραφές ασφάλειας ούτε για αυτόν που τα κρατάει, ούτε για αυτούς που βρίσκονται γύρω του. Όμως είναι διακοσμητικά, οπότε ίσως τα παραπάνω να μην έχουν και τόση σημασία.

Συνοψίζω το οικονομικό μέρος:

Βασική ερώτηση: αληθινό ή ψεύτικο;
Αν είναι αληθινό: σύγχρονο χειροποίητο (5.000 - 10.000), αντίκα χειροποίητο (3.000 -40.000 ευρώ), εργοστασιακό «λειτουργικό» (1.000 - 3.000) ή εργοστασιακό διακοσμητικό (300 - 1.000 ευρώ);
Αν είναι ψεύτικο: ιάιτο εξάσκησης στο ιάιντο (400 - 1.200 ευρώ) ή διακοσμητικό  (250 - 1.000 ευρώ);

Ελπίζω τα παραπάνω να κάνουν κάπως σαφέστερες τις επιλογές που έχει κανείς στη διάθεσή του όταν σκέφτεται να αγοράσει ένα ξίφος. Προσωπική μου πρόταση (ή συμβουλή ή όπως αλλιώς θέλει να το πάρει κανείς) προς τους επίδοξους αγοραστές είναι να σκεφτούν τι ακριβώς θέλουν να αγοράσουν και πόσα λεφτά θέλουν να διαθέσουν και από εκεί και πέρα να ψάξουν όσο καλύτερα μπορούν μεταξύ των παραπάνω κατηγοριών –χάρη στο Ίντερνετ, καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε κατασκευαστές ξιφών (ιδιώτες και εταιρείες), σε ντίλερ, σε συλλέκτες και σε καταστήματα, μεγάλα ή μικρά, στην Ιαπωνία και εκτός που διακινούν τα ξίφη αυτά. Παράλληλα, υπάρχουν και αρκετά σάιτ με πολλές (ενίοτε πάρα πολλές) και καλές πληροφορίες –ένα σάιτ που προσωπικά επισκεπτόμουν πάντοτε για πληροφορίες ήταν το Japanese Sword Guide του Richard Stein αλλά υπάρχουν δεκάδες άλλα.

Quick fix: επειδή υπάρχει και τέτοιος κόσμος, η γρήγορη απάντηση σε κάποιον που δεν μπορεί να πληρώσει πολλά αλλά που θέλει να τοποθετήσει τα (λίγα) λεφτά του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, είναι να αγοράσει ένα ιάιτο. Καθώς το θέλει βασικά για διακοσμητικό, το ιάιτο είναι εξίσου καλό στην εμφάνιση με ένα αληθινό ξίφος (στην Ιαπωνία, άλλωστε, οι άνθρωποι που φτιάχνουν τα δεσίματα των ιάιτο είναι λίγο-πολύ οι ίδιοι άνθρωποι που φτιάχνουν τα δεσίματα και των αληθινών ξιφών γι αυτό και το κόστος των δεσιμάτων είναι σχεδόν το ίδιο και στα μεν και στα δε) και αν κάποια στιγμή αποφασίσει να ασχοληθεί με τις τέχνες του ξίφους θα έχει έτοιμο το βασικό του εργαλείο –και όχι, κανένας δάσκαλος που σέβεται τον εαυτό του δεν πρόκειται να δεχτεί στην τάξη του έναν νέο μαθητή με κάποια διακοσμητική σαχλαμάρα από τη μείζονα περιοχή Ομονοίας.

Ελπίζω τα παραπάνω να δίνουν μια ικανοποιητική (αν και μάλλον πολύ φλύαρη) απάντηση στον καθ’ όλα αξιαγάπητο κατά τα λοιπά Βαγγέλη και σε οποιονδήποτε άλλον προβληματίζεται για το από πού θα ξεκινήσει για να αγοράσει ξίφος. Και, βεβαίως, δε χρειάζεται να πω ότι αν κάποιος θέλει μια πιο συγκεκριμένη συζήτηση με αφετηρία το παραπάνω κείμενο (προτάσεις για το πού μπορεί να αποταθεί για να αγοράσει το ξίφος του κ.λπ.) είμαι στη διάθεσή του. Δεν είμαι ντίλερ, δεν είμαι μεταπωλητής, δεν είμαι -προφανώς- κατασκευαστής και δεν είμαι συλλέκτης αλλά ασχολούμαι αρκετό καιρό με τα ιαπωνικά σπαθιά και, γκχμ, γκχμ, βρίσκομαι στο μέρος με την πιο εύκολη πρόσβαση στους καλύτερους ειδικούς γύρω από το θέμα!