Sunday, November 27, 2011

Reevaluating silence



Kantei Ryu's Arai sensei talking about brushes while writing "Kanjincho" (勧進帳) the title of a famous Kabuki play.
It’s interesting how even though you have heard something literally a hundred thousand times in a particular context, you only get to fully realize it through a very different one. I have seen it happening to me, I have seen it happening to most people I know and I have read it happens to everybody; I still don’t know why it happens but it does and I believe that if you are fast enough to realize it is happening, it can really help create a more holistic understanding of everything.

Almost all of my budo teachers have at some point or other praised the value of silence in teaching. And while most of them were just aping the “Japanese paradigm” (I say “aping” because what they were actually doing was projecting their own preconception about what the “Japanese paradigm” is), some of them (notably, my present teacher) really mean it and they have pretty sound arguments  to support their theory.

The main argument favoring silent teaching, or more accurately, taciturn teaching is that it forces the student to focus more on what the teacher does; since what we do in budo is basically a physical thing and since we learn with the assumption that the way the teacher does it is the best way it can be done (which is the assumption if we are talking about something taught in a Japanese context) is it is far better to watch carefully the teacher’s moves and technique and try to imitate it than have it explained to you.

It’s not about words being tricky –which they are. It’s mostly about the difference between knowledge that has passed from the ears to the logical part of our brain and from there to the body and knowledge that has been acquired from a very thorough observation directly to the body; the second kind of knowledge is more direct (you bypass the middle man, i.e. the logical brain) and you gain something far more valuable in the process: a very high level of sensibility to what the other party is doing. And anyone who has trained in the martial arts for more than an hour knows how important this is.

So my teachers always said this. But did I listen? Apparently not, judging from the fact that whenever I came to teach (usually in a sempai-kohai situation or, for a couple of years, as a real teacher) I did it as verbally as humanly possible. Maybe it is because I’m too much of a verbal person anyway, maybe it is because I have grown up in a cultural context that considers the over-analysis of everything as the only way to understand the world or maybe it is because I was not really convinced that this way of teaching can really yield results. At any rate, not only did I over-teach but I generally appreciate teachers that they do.

One of the things I discovered in Japan and immediately fell in love with was what is usually called “Edo bunka” (江戸文化) or “Edo culture”; this is the culture of the townspeople of Edo, the old Tokyo and which has almost nothing to do with budo. The merchants and craftsmen which were the heart and soul of Edo for the period 1603-1868 created a colorful, multi-faceted and highly appealing (to me, at least) world which still survives to this day: from the ukiyo-e woodblock prints to Kabuki theater and from the manga comics to firework displays, there are literally hundreds of things that were born or developed in Edo and very much define today’s Japan both in terms of aesthetics and in terms of everyday life.

An aspect of this culture that I decided I wanted to learn was a style of “calligraphy” called Kantei Ryu (勘亭流). The reason I’m putting “calligraphy” in quotation marks is that Kantei Ryu (and its superset, “Edomoji”/江戸文字or “Edo writing”/”Edo letters”) is not an art like shodo (書道) but more of a lettering style used for the signboards and programs of the Kabuki theater.  Whereas in shodo, an inscription is usually thought of as an one-of-a-kind masterpiece fit to be hanged in a tokonoma alcove and appreciated as a painting, a Kantei Ryu inscription is, well, an ad which will get thrown away as soon as the particular play is over. And like anything functioning in such a context, it must be repeated as is which means that if you decide you want to learn it, you are in for endless hours of writing and re-writing the same characters to get the details exactly right (which, BTW, also happens in shodo but for different reasons).


The title of my favourite Kabuki play "Sukeroku Yukari no Edozakura" in Kantei Ryu (left) and in normal block print (right). The Kantei Ryu writing was done by Arai sensei's teacher.
So I found one of the two teachers teaching this style (actually, it was Atsuko who found him for me) and I started attending his classes; besides having some personal students whom he teaches at his workshop, Arai sensei (that’s his Kantei Ryu name) also teaches amateurs like me in a couple of municipal and private cultural centers around Tokyo for a very low fee. And because students are amateurs and the fee is low, the lessons are once every two weeks; in other words, you only get two chances per month to have an actual lesson and have your teacher correct your, inevitable, mistakes and that for the most part you get to work alone.

Although this would be enough to make anyone hyper-vigilant about what the teacher does during class, I have to face a much worse situation: Arai sensei is not an academic but an artisan, a craftsman like the ones that are still found all around Japan, and especially Eastern Tokyo; this means that (a) he doesn’t speak any English, and (b) he mostly teaches by example. Yes, sometimes he talks during class but this is mostly to discuss some aesthetic concept with some of the more advanced students while correcting their work, to explain some historical connection between Kantei Ryu and this or that Edo period theater, actors’ guild or play or to make good-hearted fun at some student’s mistakes.

All this is fine and wonderful, but there is a little problem: my Japanese is (still) very bad. Yes, it is getting better every day, but it’s still a few hundred miles away from being adequate enough to discuss the aesthetics of Renaissance Japan as compared to the mass media influenced aesthetics of the 21st century. And even if we bypass the high talk, sometimes even his corrections elude me, probably because his speech is in the old Shitamachi dialect, the dialect people in his line of business and with his old-school Tokyo background talk. So the situation is: I get two chances a month to see from up close someone doing something I really want to learn and my lesson has to be 95% visual and 5% verbal.

There’s only one answer to that: super-extra-ultra-to-the-brink-of-a-life-and-death-situation attention! (Yes, the “life-and-death” thing is an exaggeration –but not a big one). The only way I can ensure that I won’t spend the next two weeks repeating the same mistakes over and over and I won’t get the same critical look from Arai sensei when he sees my homework is by watching VERY carefully what he does when he does it and try to decipher as much of his dialect as possible (also a very good exercise in focusing). And note that in this context “what he does” is not a huge cutting movement with a sword or a naginata but some infinitely small change in pressure on the tip of a ten centimeter brush. Oh, and that contrary to what happens in budo, your mistake is recorded on paper so you can always see how right you didn’t get it this time either.

What really bugs me is not the difficulty of learning this way. I am pretty certain that if I don’t quit (or die), I will learn how to write Kantei Ryu (I probably won’t become a pro or Arai sensei’s successor but I can live with that). No, what really bugs me is that after 25 years of training in half a dozen martial arts, and after having being strangled, thrown, hit by all possible combinations of limbs and with various sticks and other objects, after tens of concussions, dislocations, inflammations and bruises and after having discussed almost everything related to the martial arts at least twice, probably the most important budo lesson of all, the lesson of shutting up and really focusing as if your life depends on it, really sunk in when it came from a middle aged graphics artist who makes his living by writing in an obscure script the names of female impersonators. Go figure, huh…

Sunday, November 20, 2011

Μπούντο εν Ιαπωνία (ΙΙΙ): Μια μέρα στο Μέιτζι Τζίνγκου


Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Τέντο Ρίου
Όπως υποσχέθηκα και στο προηγούμενο ποστ, επανέρχομαι με λίγα (χα!) λόγια για μια κάπως διαφορετική επίδειξη πολεμικών τεχνών· διαφορετική επειδή είναι η σημαντικότερη και η μεγαλύτερη αυτού του είδους που γίνεται στην Ιαπωνία (ή, τουλάχιστον στην ανατολική Ιαπωνία) και, προσωπικά μιλώντας, επειδή έλαβα και ο ίδιος μέρος. Για να προλάβω δε, τυχόν επικριτικά σχόλια, ακόμα και αν παρακάμψει κανείς την αναπόφευκτη ματαιοδοξία (τα όποια ψήγματα της οποίας είχαν ούτως ή άλλως παραχωρήσει τη θέση τους στη νευρικότητα από το προηγούμενο βράδυ), η αίσθηση ότι βγαίνεις να παρουσιάσεις μια σχολή ηλικίας κοντά στη μισή χιλιετία είναι από μόνη της αρκετή για να σε κάνει να αισθανθείς ότι συμμετέχεις σε κάτι κάπως περισσότερο από τα συνηθισμένα events πολεμικών τεχνών και άρα δικαιολογεί το να θεωρήσεις ότι πρόκειται για κάτι διαφορετικό.

Στην Ιαπωνία υπάρχουν δύο μεγάλες οργανώσεις που ασχολούνται με τις κλασσικές πολεμικές τέχνες: το Νιχόν Κομπούντο Κιόουκαϊ ή Ένωση Ιαπωνικών Κλασσικών Πολεμικών Τεχνών (日本古武道協会) και το Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ ή Ένωση για την Προώθηση των Κλασσικών Ιαπωνικών Πολεμικών τεχνών (日本古武道振興会)· το δεύτερο είναι το παλιότερο (ιδρύθηκε το 1935, στο πλαίσιο ενός γενικότερου ρεύματος επανεκτίμησης των πολεμικών τεχνών κλασσικών και σύγχρονων) ενώ το πρώτο είναι, ίσως, το πιο γνωστό καθώς στεγάζεται στο Νίπον Μπούντοκαν στο κέντρο του Τόκιο. Στις ενώσεις αυτές συμμετέχουν οι περισσότερες (όχι όλες, γεγονός που έχει οδηγήσει σε αρκετές παρεξηγήσεις στο παρελθόν) κλασσικές σχολές –κάποιες σε μια και κάποιες και στις δύο- και η βασική τους δραστηριότητα είναι η διοργάνωση επιδείξεων τέτοιων σχολών και κάποιες σχετικές εκδόσεις. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου
Για το Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ, η μεγαλύτερη επίδειξη είναι αυτή που γίνεται κάθε χρόνο, στις 3 Νοεμβρίου στο Μέιτζι Τζίνγκου, ένα περίπου σιντοϊστικό τέμενος στο κέντρο του Τόκιο –λέω «περίπου» καθώς στο Μέιτζι Τζίνγκου δε «λατρεύεται» κάποια θεότητα αλλά ο αυτοκράτορας Μέιτζι, ο άνθρωπος που είναι υπεύθυνος για τον εκμοντερνισμό της Ιαπωνίας (παρέμεινε στο θρόνο από το 1867 ως το 1912). Το ίδιο το τέμενος καλύπτει ένα μόνο μέρος ενός πολύ μεγάλου πάρκου περίπου 1200 στρεμμάτων (γύρω στα 700 το ίδιο το πάρκο του Μέιτζι Τζίνγκου συν άλλα 500 το πάρκο του Γιογιόγκι που είναι δίπλα) το οποίο περιλαμβάνει χιλιάδες δέντρα όλων των ειδών, ένα μουσείο αφιερωμένο στον αυτοκράτορα και την εποχή του, ένα ντότζο γενικής χρήσης, ένα ντότζο κιούντο (το οποίο μάλιστα θεωρείται από τα καλύτερα στην Ιαπωνία), λίμνες, λιβάδια και γενικώς ό,τι χρειάζεται για να ξεχάσεις ότι βρίσκεσαι στο κέντρο μιας μητροπολιτικής περιοχής 35 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η επιλογής της ημέρας της εκδήλωσης δεν είναι τυχαία: η 3η Νοεμβρίου είναι εθνική γιορτή στην Ιαπωνία· πρόκειται για την ημέρα που γιορτάζεται ο πολιτισμός σε διάφορες εκφάνσεις του. (Για την ιστορία, η ίδια μέρα είναι και τα γενέθλια του αυτοκράτορα Μέιτζι όμως η γιορτή με τη μορφή που έχει σήμερα καθιερώθηκε το 1948 επ’  αφορμής των «γενεθλίων» του συντάγματος της χώρας) Την ημέρα αυτή, γίνονται σε όλη την Ιαπωνία αμέτρητες εκδηλώσεις οι οποίες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον πολιτισμό και ακόμα και αν δεν έχει κανείς καμία σχέση με τις πολεμικές τέχνες, μπορεί να απολαύσει διάφορα δρώμενα ή δραστηριότητες ή, αν απλώς ενδιαφέρεται για το τουριστικό του πράγματος, να δει αρκετούς ιάπωνες ντυμένους με παραδοσιακά ρούχα. Αν έχει σχέση με τις πολεμικές τέχνες θα έχει σοβαρό πρόβλημα καθώς, με δεδομένο ότι το μπούντο, παλιό και νέο, θεωρείται κομμάτι του ιαπωνικού πολιτισμού, οι σχετικές εκδηλώσεις αφθονούν και επειδή μια μέρα έχει μόνο 24 ώρες και επειδή οι αποστάσεις ακόμα και μέσα στο Τόκιο δεν είναι πάντα μικρές, θέλει-δε θέλει  κανείς, οφείλει να κάνει τις επιλογές του. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Νίτεν Ίτσι Ρίου
Στο Μέιτζι Τζίνγκου λοιπόν, συγκεντρώνονται την ημέρα αυτή εκπρόσωποι των σχολών-μελών του Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ –ή έστω, των σχολών-μελών που δήλωσαν ενδιαφέρον. Φέτος συμμετείχαν 54 σχολές οι οποίες έκαναν επιδείξεις σε δύο χώρους (ο ένας δίπλα στον άλλον), από τις 10:30 ως τις 15:30. Παράλληλα, στον ίδιο ευρύτερο χώρο (όπως είπα παραπάνω, μιλάμε για 700 στρέμματα) γινόταν ένας αγώνας έφιππης τοξοβολίας γιαμπουσάμε, μια μεγάλη υπαίθρια επίδειξη αϊκίντο, ένα παν-ιαπωνικό τουρνουά κιούντο και μια άλλη εκδήλωση τοξοβολίας, μισή αγώνας και μισή τελετουργία, που ονομάζεται μομότε σίκι (百々手式). Α, και άσχετα από το μπούντο αλλά σχετικά με το πλήθος του κόσμου που είχε μαζευτεί εκεί, ένα παζάρι φρούτων και λαχανικών από διάφορα μέρη της Ιαπωνίας και μια μεγάλη επίδειξη χρυσανθέμων, επίσης από διάφορα μέρη της Ιαπωνίας. Και βέβαια, οι απαραίτητες παράγκες-σταντ που πουλούσαν πάσης φύσεως πανηγυρτζίδικα φαγητά, σουβενίρ, εξοπλισμό κ.λπ.

Δεδομένου του ότι η μέρα είναι αργία, ότι έχει σχεδόν πάντα καλό καιρό, ότι το μέρος προσφέρεται για βόλτα, πικνίκ και γενικώς χαζολόγημα, ότι η τοποθεσία είναι σε πολύ αβανταδόρικη θέση και ότι οι ιάπωνες δε χάνουν ευκαιρία να συμμετάσχουν σε πάσης φύσεως πανηγύρια, το πάρκο ήταν γεμάτο από κόσμο από τις 9 το πρωί. Αυτό που ήταν εντυπωσιακό, ωστόσο, ήταν το είδος του κόσμου: πέραν του κοινού που είχε έρθει για τη βόλτα του (για την ακρίβεια, που θα ερχόταν αργότερα –ακόμα και οι ιάπωνες δεν πάνε βόλτα στις 9 το πρωί!) ένα μεγάλο μέρος του πλήθους ήταν οι συμμετέχοντες, ειδικά του τουρνουά του κιούντο που, αν δεν έκανα τερατώδες λάθος στους καταλόγους που ήταν αναρτημένοι, πρέπει να είχε τουλάχιστον καμιά πεντακοσαριά συμμετοχές. Συνεπώς, το πρώτο σοκ ήταν το πόσοι άνθρωποι με χακάμα, κιμονό και κάθε είδους κλασσικά ρούχα κυκλοφορούσαν. Θέλω να πω, ΟΚ, στην Ιαπωνία βρισκόμαστε αλλά ακόμα κι εδώ, τέτοιες ενδυμασίες δεν είναι καθημερινή υπόθεση ή τουλάχιστον, δεν είναι καθημερινή υπόθεση σε τέτοιους αριθμούς!

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου
Το δεύτερο σοκ ήταν η συνειδητοποίηση ότι πέραν του γιαμπουσάμε, ο περισσότερος κόσμος (και εδώ αναφέρομαι στους θεατές) είχε έρθει εκεί για να δει την επίδειξη των κλασσικών σχολών και όχι για το αϊκίντο ή το κιούντο. Και υποθέτω αυτό βγάζει κάπως νόημα καθώς όπως έγραφα και τις προάλλες, οι σύγχρονες πολεμικές τέχνες παραείναι συνηθισμένη υπόθεση για να καθίσει κανείς να τις δει και ειδικά σε τόσο μεγάλη αφθονία –καμία παρεξήγηση προς όσους ασχολούνται με το αϊκίντο (ξέρω ότι κανείς δεν ασχολείται με το κιούντο), αλλά αν δεν κάνεις ο ίδιος αϊκίντο, πόσα σίχο-νάγκε μπορείς να δεις μέχρι να βαρεθείς και να πας για κάνα σουβλάκι/μπυρίτσα/συνδυασμό; Προφανώς, η επίδειξη των κλασσικών σχολών, με τις ρίου να διαδέχονται η μια την άλλη ανά 7λεπτο και με τα αντικείμενα να ποικίλλουν από το τζουτζούτσου ως το χοτζούτσου (την τέχνη να πυροβολείς με εμπροσθογεμή όπλα του 16ου αιώνα, συνήθως ντυμένος με πανοπλία), εξασφάλιζε στους θεατές αρκετή ποικιλία και, ειδικά σε μια χώρα όπου όλοι φωτογραφίζουν σαν υστερικοί τα πάντα, μερικές εντυπωσιακές φωτογραφίες.

Σ’ αυτό λοιπόν το περιβάλλον, και με το γύρω χώρο να είναι γεμάτος μουσαμάδες με τάπερ, φαγητά και ποτά, οικογένειες (των συμμετεχόντων και όχι μόνο) με παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες, καμιά τριανταριά φωτογράφους (εννοώ αυτούς που είχαν στηθεί από νωρίς με τρίποδα κ.λπ.), 2-3 τηλεοπτικά συνεργεία και εκατοντάδες κόσμο, οι σχολές έβγαιναν και παρουσίαζαν το υλικό που έκριναν αντιπροσωπευτικό τους, φορώντας τα πιο επίσημά τους ρούχα (στις περισσότερες περιπτώσεις, κιμονό και χακάμα, αλλά όπως έγραψα και παραπάνω, ενίοτε και πλήρεις πανοπλίες) και προσπαθώντας να κάνουν την καλύτερη εντύπωση που μπορούσαν. Και αυτό επειδή, πέραν του άσχετου κόσμου, στη συγκεκριμένη εκδήλωση μαζεύονται και όλοι όσοι ασχολούνται με τις κλασσικές πολεμικές τέχνες στην ανατολική Ιαπωνία (και όχι μόνο). Εδώ δε, είναι που ήρθε και το τρίτο σοκ. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Όνο-χα Ίτο Ρίου
Η άποψή μου για τις επιδείξεις είναι ότι αποτελούν ένα μάλλον άχρηστο κομμάτι των κλασσικών πολεμικών τεχνών· θέλω να πω, αυτό που έχει σημασία είναι η εξάσκηση που κάνεις στο ντότζο (και μόνος σου) και η πρόοδός σου, όπως την αντιλαμβάνεται ο δάσκαλός σου. Στο βαθμό που έτσι κι αλλιώς οι κορίου δεν ψάχνουν για μαθητές, δε διαφημίζονται και δε δέχονται όποιον τους χτυπήσει την πόρτα (γενικεύσεις, αλλά ισχύουν στις περισσότερες περιπτώσεις), το να δείξεις δημόσια τι κάνεις είναι, στη καλύτερη περίπτωση, οριακά χρήσιμο και στη χειρότερη επιζήμιο –αν διακατέχεσαι από τη μεσαιωνική αντίληψη ότι αυτός που σε βλέπει είναι δυνητικός εχθρός και, άρα, είναι καλό να μην ξέρει τα μυστικά σου (και, παρεμπιπτόντως, αν δε διακατέχεσαι σε κάποιο μέτρο από μεσαιωνικές αντιλήψεις, ποιος ο λόγος να ασχοληθείς με μια μεσαιωνική τέχνη;) Συνεπώς, δεν μπορώ να πω ότι πέταξα και από τη χαρά μου όταν άκουσα ότι θα συμμετάσχω, ειδικά όταν κατάλαβα ότι, προκειμένου να συμμετάσχω, θα έπρεπε να μεριμνήσω και να κουβαλήσω τη ναγκινάτα μου με το τρένο ως το Μέιτζι Τζίνγκου (και πίσω), και να προμηθευτώ το απαραίτητο μεταξωτό μαύρο κιμονό με τους θυρεούς, και να κάνω μια σειρά από βαρετές διαδικασίες τόσο πριν την ημέρα της επίδειξης όσο και την ίδια την ημέρα.

Φτάνοντας όμως εκεί την ημέρα της επίδειξης, συνειδητοποίησα αφενός ότι πρόκειται για μια εκδήλωση που δεν πρέπει να χάσει κάποιος που ενδιαφέρεται έστω και ελάχιστα για τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες ή για την ιαπωνική παράδοση γενικότερα και ότι, τελικά ο Κεντ Σόρενσεν, ο εδώ δάσκαλος της Μπούκο Ρίου είχε δίκιο: well, you know actually it is a big deal. Και πώς θα μπορούσε να μην είναι; Τη συγκεκριμένη ημέρα, βρίσκονται στο ίδιο μέρος οι σόκε και οι σίχαν 50 και παραπάνω σχολών, άνθρωποι που ξέρουν την τέχνη σου καλύτερα από εσένα (κάποιοι είναι αρκετά μεγάλοι για να έχουν παρακολουθήσει όχι μόνο τους δασκάλους μου αλλά και τους δασκάλους των δασκάλων μου), άνθρωποι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μελέτη των κλασσικών σχολών (τόσο σε επίπεδο πρακτικής, όσο και σε επίπεδο θεωρίας) και που μπορούν να καταλάβουν πολύ καλύτερα και από εσένα τον ίδιο αν κάπου έχεις  κάνει λάθος ή αν κάπου σκοτώθηκες χωρίς καν να το πάρεις χαμπάρι. Και, σημειωτέον, ακριβώς λόγω της μεσαιωνικής αντίληψης που ανέφερα παραπάνω, η ματιά τους όταν παρατηρούν τις άλλες σχολές δεν είναι πάντα καλοπροαίρετη. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Τακεούτσι Ρίου
Καθένας που βγαίνει στην επίδειξη αυτή (ή στις 2-3 άλλες αντίστοιχες που γίνονται μέσα στον χρόνο), δεν μπορεί παρά να αισθανθεί το βάρος της σχολής του στους ώμους του· δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε εδώ για κλασσικές σχολές, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό που βγαίνεις να δείξεις είναι προϊόν εξέλιξης τουλάχιστον 150 ετών –συνήθως περισσότερων. Οφείλεις να δείξεις ότι αποτελείς όντως κομμάτι της εξέλιξης αυτής και ότι δε βρέθηκες τυχαία να κρατάς στα χέρια σου ένα κομμάτι ξύλο ή σίδερο και να κάνεις κινηματογραφικές κινήσεις. Και ακόμα περισσότερο, ότι οι δάσκαλοί σου (και μέσω αυτών οι δικοί τους δάσκαλοι και οι δάσκαλοι εκείνων) δεν έκαναν λάθος που σου εμπιστεύτηκαν το εν λόγω κομμάτι ξύλο ή σίδερο. Όποιος δε, σκέφτηκε ότι το να είσαι ξένος δεν κάνει τα πράγματα πιο εύκολα, έχει δίκιο –δεν τα κάνει! Από 54 σχολές με μέσο όρο έξι άτομα ανά σχολή, ήτοι από καμιά 300αριά άτομα που συμμετείχαν στην επίδειξη, οι ξένοι ήμασταν με το ζόρι οκτώ και είμαι σίγουρος ότι πέραν του Κεντ, ο οποίος ζει εδώ 25 χρόνια και έχει συμμετάσχει λίγο-πολύ ισάριθμες φορές, οι υπόλοιποι όλοι αισθανόμασταν κάπως περίεργα.

Προφανώς δεν μπορώ να μιλήσω ιδιαίτερα για τη δική μας επίδειξη καθώς την είδα από κάπως... συγκεκριμένη οπτική γωνία. Ομολογώ πάντως ότι απόλαυσα τις επιδείξεις των άλλων, προφανώς επειδή ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα από κοντά όλες (πλην δύο) τις σχολές για τις οποίες είχα ακούσει, διαβάσει, είχα δει σε βίντεο κ.λπ.: την Κατόρι Σίντο Ρίου με τα κάτα που μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ, την Τέντο Ρίου όπου η δασκάλα με το ξίφος φοράει γάντια του κέντο ή της αταράσι ναγκινάτα για να προστατευτεί από τις επιθέσεις της ναγκινάτα, τη Γιάγκιου Σινκάγκε Ρίου με τα φουκούρο-σινάι, τη Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου με τη χαρακτηριστική κίνηση μουκούρι/καέσι/κάιτεν ντόσα (περίπου μια πλήρης περιστροφή του ούκε στον κατακόρυφο άξονα) και με κάποιες τεχνικές να εκτελούνται από ασκούμενους με πανοπλίες, τη Μάνιουα-νεν Ρίου με τα κιάι διαρκείας και το ελεύθερο παίξιμο με τα πρωτόγονα μπόγκου, την Όνο-χα Ίτο Ρίου με τα τεράστια κοτέ (ονιγκότε) από την πλευρά του ούκε, τη Χίγκο Κορίου με τη μεγάλη ο-ναγκινάτα της, την Τέντζιν Σίνγιο Ρίου με τις τεχνικές που έβαλαν ιδέες στον Τζίγκορο Κάνο και που εξελίχθηκαν στο τζούντο, την Τακεούτσι Ρίου με τους συνδυασμούς μαχαιριών και ακινητοποιήσεων από σέιζα, την Αράκι Ρίου με τα τσιγκιρίκι και τα κουσάρι γκάμα,
τη Νεγκίσι Ρίου με τα σούρικεν,  την Οουάρι Καν Ρίου με την ελεύθερη λογχομαχία που δίνει  μια ιδέα για το πώς πρέπει να ήταν το κέντο την εποχή που λεγόταν σινάι κεντζούτσου, την Τέννεν Ρίσιν Ρίου και τη Νίτεν Ίτσι Ρίου με τους θρυλικούς προγόνους (τους διοικητές της Σινσενγκούμι και το Μιγιαμότο Μουσάσι, αντίστοιχα), τη Σίντο Μούσο Ρίου που δίδαξε όλη την Ιαπωνία τη χρήση του τζο και, τέλος, τη Μορισίγκε Ρίου με τις πανοπλίες, τα εμπροσθογεμή αρκεβούζια και το κανονάκι.

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σινκάγκε Ρίου
Για όποιον ενδιαφέρεται, οι σχολές που ήθελα να δω και δεν είδα ήταν η Γιόσιν Ρίου από τη Χιροσίμα, όπου οι ασκούμενες μάχονται με ναγκινάτα φορώντας κανονικά, πολύχρωμα κιμονό και η Χοζοΐν Ρίου από τη Νάρα, η σχολή που θεωρείται η βάση του σοτζούτσου, της λογχομαχίας. Όμως μετά από μια τέτοια μέρα, θα ήταν επιεικώς ύβρις να θεωρήσω ότι αισθάνθηκα κάποια έλλειψη! Χώρια που υπάρχει και το Καγκάμι Μπιράκι στο Νίπον Μπούντοκαν στις αρχές Ιανουαρίου –αν μάλιστα ως καταφέρω τότε να πάρω και έναν 400άρη τηλεφακό που έχω βρει σε πολύ καλή τιμή, ίσως μπορέσω να τραβήξω και μερικές πολύ καλές φωτογραφίες... 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Μορισίγκε Ρίου

Saturday, November 12, 2011

Μπούντο εν Ιαπωνία (ΙΙ): Γενικώς -και κάπως πιο ειδικώς


Δεδομένης της σχέσης μου με τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες, δεν είναι περίεργο ότι μια από τις συνηθέστερες ερωτήσεις που μου γίνονται (και όχι μόνο από ανθρώπους που επίσης ασχολούνται με τις πολεμικές τέχνες) είναι «Τώρα που είσαι στην Ιαπωνία θα ασχολείσαι συνέχεια, έτσι δεν είναι;» Αυτό που είναι περίεργο, ωστόσο, είναι η απάντησή μου: «Όχι ιδιαίτερα». Και είναι αλήθεια –εκτός από την στάνταρ προπόνησή μου στο ντότζο της Τόντα-χα Μπούκο Ρίου στο Νακάνο του Τόκιο, ελάχιστα άλλα πράγματα έχω κάνει σχετικά με το μπούντο στο χρονικό διάστημα που έχω περάσει στην Ιαπωνία. Αν αυτό σας κάνει εντύπωση (όπως κάνει και στους φίλους και γνωστούς που μου έχουν κάνει –και εξακολουθούν να μου κάνουν- την παραπάνω ερώτηση), συνεχίστε να διαβάζετε και θα εξηγηθώ πάραυτα!

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να πω τι εννοώ λέγοντας ότι έχω κάνει «ελάχιστα άλλα πράγματα»: από τον Ιούλιο του 2009, έχω παρακολουθήσει τρεις ή τέσσερις φορές προπονήσεις τοξοβολίας κιούντο σε ένα από τα πιο διάσημα ντότζο της Ιαπωνίας, τρεις διαγωνισμούς έφιππης τοξοβολίας γιαμπουσάμε (παρεμπιπτόντως ένα από τα πιο εντυπωσιακά πολεμικοτεχνίτικα θεάματα, στην Ιαπωνία ή οπουδήποτε αλλού), μια προπόνηση κέντο στην Καμακούρα και μια προπόνηση ιάιντο στο Τόκιο (αυτή μάλιστα είχε και μια αρκετά σουρεαλιστική διάσταση καθώς γινόταν σε έναν σιντοϊστικό ναό δυο βήματα από το κέντρο της Σιμπούγια, μιας από τις πιο τρέντι περιοχές του Τόκιο), έχω συμμετάσχει σε μια προπόνηση ιάιντο στο Γκίφου, προσκεκλημένος του κατασκευαστή του σπαθιού μου, έχω παρακολουθήσει (ως θεατής) ένα μεγάλο κομμάτι ενός σεμιναρίου για τα κάτα του τζούντο στο Κόντοκαν, δύο προπονήσεις αϊκίντο στο Χόμπου Ντότζο του Αϊκικάι και άλλη μια στο ντότζο του Ουεσίμπα Μοριχέι στην Ιουάμα, μια προπόνηση Σότοκαν καράτε στο αρχηγείο της JKA στο Τόκιο, μια προπόνηση Τένσιν Σόντεν Κατόρι Σίντο Ρίου στην Τσίμπα, μια ολόκληρη μέρα σούμο στο εθνικό στάδιο Ριογκόκου στο Τόκιο και μια επίδειξη πολεμικών τεχνών στην οποία συμμετείχαν καμιά δεκαριά σχολές αϊκίντο, δύο σχολές ιάιντο, τρεις-τέσσερις σχολές καράτε και μια σχολή σορίντζι κέμπο. 

Τέλος, συμμετείχα με το ντότζο της Τόντα-χα Μπούκο Ρίου στη μεγάλη επίδειξη κλασσικών πολεμικών τεχνών που γίνεται κάθε χρόνο στο Τόκιο· πριν και μετά τη δική μας επίδειξη, είδα τις επιδείξεις περίπου άλλων 30-40 κλασσικών σχολών, λίγο κιούντο και 4-5 επιδείξεις αϊκίντο (την ίδια μέρα και στο ίδιο μέρος γίνεται ένα παν-ιαπωνικό πρωτάθλημα κιούντο και μια μεγάλη επίδειξη αϊκίντο). Για τη συγκεκριμένη εκδήλωση, μάλιστα, σκέφτομαι να γράψω κάτι ξεχωριστά καθώς ήταν μια πραγματικά μοναδική εμπειρία.

Κάποιοι θα έσπευδαν να παρατηρήσουν ότι τα παραπάνω δεν είναι και λίγα. Ωστόσο, δεδομένης της αφθονίας πολεμικών τεχνών στην Ιαπωνία, θα έλεγα ότι μάλλον είναι· για να μη συζητήσω το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα έχω παρακολουθήσει ως θεατής και όχι ως συμμετέχων. Όμως στην πραγματικότητα, ακριβώς αυτή η αφθονία πολεμικών τεχνών είναι που με έχει οδηγήσει στο να μη θεωρώ ότι η παρακολούθηση μιας ακόμα επίδειξης ή μιας ακόμα προπόνησης είναι και κάτι τόσο σημαντικό ώστε να αξίζει να αφιερώσω μια-δυο ώρες από τη ζωή μου σ’ αυτή. Αυτός είναι ο ένας λόγος. Ο άλλος είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχω αρχίσει να εκτιμώ πολύ περισσότερο την αξία που έχει το να κάνεις ένα πράγμα και να προσπαθείς να το κάνεις όσο καλύτερα μπορείς· ναι, μου χρειάστηκαν 25 χρόνια ενασχόλησης για να το καταλάβω και καθένας είναι ελεύθερος να σχολιάσει ό,τι θέλει για την οξυδέρκειά μου!

Ο πρώτος λόγος είναι ίσως αυτός που μπορεί να φανεί κάπως δυσνόητος στους φίλους που δεν έχουν βρεθεί στην Ιαπωνία (υποπτεύομαι και στην Κίνα καθώς και σε άλλα μέρη με πολύ ενεργές σκηνές πολεμικών τεχνών), το ότι δηλαδή οι πολεμικές τέχνες εδώ είναι κάτι που αφθονεί και, άρα, δεν έχεις λόγο να το κυνηγάς όπου το πετύχεις, φοβούμενος ότι δε θα το ξαναδείς. Όμως είναι πραγματικότητα: αν κανείς έχει μεγαλώσει σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι πολεμικές τέχνες είναι κάτι το σπάνιο, αξιοπερίεργο και περιθωριακό, δεν είναι περίεργο να θεωρεί απολύτως φυσιολογικό να μην αφήνει ευκαιρία (έστω) να τις παρακολουθήσει.

Για να μην παρεξηγηθώ, παρόλη την αφθονία τους, και στην Ιαπωνία οι πολεμικές τέχνες δεν είναι απολύτως αποδεκτές –κανένας ιάπωνας δε θα προτιμούσε η κόρη του να παντρευτεί έναν δάσκαλο αϊκίντο από ό,τι ένα στέλεχος της Sony, ακόμα και αν ο δάσκαλος είναι 6 νταν και το στέλεχος της Sony είναι μάλλον χαμηλά στην ιεραρχία της εταιρείας. Βασικά, οι πολεμικές τέχνες εδώ είναι κάτι που αφορά πρωτίστως τους νέους είτε ως μέρος της εκπαίδευσής τους  (όλα τα παιδιά κάνουν ένα εξάμηνο τζούντο ή κέντο στο δημοτικό) είτε ως μέρος των εξωσχολικών τους δραστηριοτήτων (κάποια παιδιά κάνουν τζούντο, κέντο ή κιούντο στο δημοτικό, στο γυμνάσιο, στο λύκειο και στο πανεπιστήμιο). Οι ενήλικες που ασχολούνται, το κάνουν βασικά ως χόμπι και συνήθως μια φορά την εβδομάδα –αυτός είναι και ο λόγος που τα ντότζο λειτουργούν κυρίως το Σαββατοκύριακο.

Βεβαίως υπάρχει και μια μικρή μερίδα ενηλίκων που ασχολούνται περισσότερο –άνθρωποι που ασκούνται 2-3 φορές την εβδομάδα σε μια τέχνη ή, πιο σπάνια, σε περισσότερες από μια. Οι άνθρωποι αυτοί είτε έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους (συχνά είναι ξένοι, φοιτητές ή και τα δύο), είτε έχουν κάποια ιδιαίτερη σχέση με τη συγκεκριμένη τέχνη (αυτό συνήθως ισχύει στις παραδοσιακές/παλιές σχολές), είτε είναι επαγγελματίες δάσκαλοι (συνήθως στις σύγχρονες τέχνες καθώς στις παλιές τα μαθήματα είναι σχεδόν πάντα δωρεάν), είτε είναι αστυνομικοί και το κέντο, το τζόντο και κάποιες άοπλες τέχνες είναι μέρος της εκπαίδευσης που κάνουν στο πλαίσιο της δουλειάς τους. Όλες οι παραπάνω κατηγορίες, ωστόσο, είναι σαφώς μια μειονότητα και σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο της ιαπωνικής κοινωνίας.

Αυτό που έχει ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι η συνείδηση που έχει το σύνολο της ιαπωνικής κοινωνίας για τις τέχνες αυτές –και σ’ αυτό, η διαφορά σε σχέση με μια δυτική κοινωνία, και σίγουρα με την ελληνική, είναι τεράστια! Λέξεις όπως «κατάνα», «ναγκινάτα», «γιορόι», «γιάρι», «μπόκουτο» ή «μπόγκου», είναι λέξεις γνωστές σε οποιονδήποτε ιάπωνα, ενώ είναι πολύ πιθανό η πλειονότητα των ανθρώπων να αναγνωρίσει λέξεις που αναφέρονται και σε πιο ασυνήθιστα όπλα ή κομμάτια εξοπλισμού όπως το κουσαριγκάμα, το τσιγκιρίκι ή το ναγκαμάκι. Αυτή τη στιγμή, το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο ΝΗΚ παίζει μια μίνι-σειρά με θέμα τη ζωή του Τσουκαχάρα Μπόκουντεν, ιδρυτή της Κάσιμα Σίντο Ρίου και μια σειρά που διαρκεί ένα χρόνο με θέμα την εποχή των Εμφύλιων Πολέμων και τις σχέσεις μεταξύ των οικογενειών Όντα και Τοκουγκάουα, ενώ σε διάφορα κανάλια υπάρχουν σειρές με θέματα που σχετίζονται με τη χρονική περίοδο 1200-1868 –σε όλες αυτές τις σειρές, αφθονούν οι σκηνές με πάσης φύσεως ένοπλες και άοπλες συμπλοκές.  Σε πολλά μουσεία μπορεί κανείς να δει πανοπλίες και όπλα της ίδιας περιόδου, καθώς και αμέτρητες απεικονίσεις είτε σε ζωγραφικά έργα, είτε σε χαρακτικά, ενώ υπάρχει ένα μουσείο με αποκλειστικό αντικείμενο το ιαπωνικό ξίφος στο Τόκιο και άλλο ένα στο Σέκι του Γκίφου, κοντά στη Ναγκόγια. 

Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προσθέσουμε τις δεκάδες αναφορές στις ένοπλες και άοπλες πολεμικές τέχνες στα μάνγκα και τα άνιμε, την εκτενή κάλυψη της τηλεόρασης στα πρωταθλήματα σούμο, τζούντο και κέντο, το τεράστιο ενδιαφέρον για την επαγγελματική πάλη (στο μέτρο που μπορεί κανείς να τη θεωρήσει σχετική με τις πολεμικές τέχνες) και μια εκτενέστατη βιβλιογραφία και συλλογή DVD, (στα ιαπωνικά, βεβαίως) για όλες τις τέχνες προσβάσιμη ακόμα και από τα μεγάλα βιβλιοπωλεία –ένα από τα πράγματα που με εντυπωσίασαν την πρώτη φορά που μπήκα σε ένα από τα υποκαταστήματα μιας μεγάλης αλυσίδας βιβλιοπωλείων ήταν ότι μεταξύ άλλων υπήρχε και το εγχειρίδιο της Όνο-χα Ίτο Ρίου, το οποίο παρουσιάζει εκτενώς (κάπου 400-500 σελίδες) όλη τη θεωρία και την πρακτική της σχολής, μιας σχολής που παρότι θεωρείται από τις σημαντικότερες (και ιστορικά αλλά και ως προς τη συμμετοχή της στη διαμόρφωση του σύγχρονου κέντο) είναι σχετικά άγνωστη εκτός Ιαπωνίας.

Όταν ζεις σε ένα μέρος στο οποίο όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος της καθημερινότητας, όταν δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις μια βόλτα στο Τόκιο (ειδικά τα Σαββατοκύριακα) χωρίς να δεις κάποιον να περπατάει κρατώντας μια θήκη που περιέχει ένα τόξο ή ένα ξίφος και όταν ξέρεις ότι έχεις τη δυνατότητα να εμπλακείς με κάποια από τις τέχνες αυτές χωρίς να χρειαστεί να εμπλακείς σε έναν κυκεώνα παραπληροφόρησης και σε διαρκείς επεξηγήσεις σε φίλους και γνωστούς για το τι είναι αυτό που κάνεις, η κατάσταση απομυθοποιείται και έρχεται στα πραγματικά της όρια: οι πολεμικές τέχνες είναι απλώς ένας ακόμα τρόπος να περνάς την ώρα σου, μια ακόμα επιλογή από τις πολλές που διατίθενται από την κοινωνία και απευθύνονται σε όποιον έχει το χρόνο, τα χρήματα και τη διάθεση –λέω «από την κοινωνία» γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις τα ντότζο λειτουργούν εντός δημοτικών γυμναστηρίων/πολυχώρων· τα παραδοσιακό ντότζο που ξέρουμε από τις ταινίες είναι, συνήθως, εφεύρημα των ταινιών.

Ο δεύτερος λόγος που ανέφερα παραπάνω είναι, κατά τη γνώμη μου και ο σημαντικότερος· όχι μόνο επειδή είναι πιο ουσιαστικός αλλά και επειδή δε σχετίζεται άμεσα με το να ζει κανείς στην Ιαπωνία. Έχοντας περάσει 25 χρόνια ενασχόλησης με τις πολεμικές τέχνες και έχοντας διανύσει περιόδους κατά τις οποίες ασκούμουν σε τρεις ταυτόχρονα, συνειδητοποίησα (αρχικά στην Ελλάδα αλλά ακόμα περισσότερο στην Ιαπωνία) ότι όσο διασκεδαστικό και απολαυστικό και αν είναι το να προσπαθείς να κάνεις πραγματικότητα όλες σου τις παιδικές φαντασιώσεις (μ’ άλλα λόγια, να κάνεις τα πάντα!), το να βρίσκεις ένα πράγμα που σε ενδιαφέρει πραγματικά και να αφιερώνεσαι σ’ αυτό είναι απείρως απολαυστικότερο. Η διαφορά είναι ότι δεν είναι εξίσου διασκεδαστικό και αυτό
ς, κατά πάσα πιθανότητα, είναι και ο λόγος που ο περισσότερος κόσμος το αποφεύγει.

«Κοινοτοπίες» θα πείτε –προφανώς αν ασχολείται κανείς με ένα πράγμα γίνεται καλύτερος από ό,τι θα γινόταν αν ασχολούταν με πέντε. Και, ναι, δεν προσπαθώ επ’ ουδενί να υποστηρίξω ότι η συνειδητοποίηση αυτή είναι προϊόν φώτισης ή κάτι τέτοιο. Όμως παρόλο που όντως πρόκειται για κάτι απλό, είναι εντυπωσιακό πόσος κόσμος δεν το σκέφτεται και προσπαθεί να συμβιβάσει την εκμάθηση δύο, τριών ή και περισσότερων πολεμικών τεχνών. Και, παρότι οι περισσότεροι βλέπουν ότι το εγχείρημα δεν έχει αποτελέσματα, εξακολουθούν να το προσπαθούν συσσωρεύοντας απογοητεύσεις, τραυματισμούς και κούραση· αν ο υπέρμετρος ενθουσιασμός και η απομυθοποίηση είναι οι βασικότεροι λόγοι που εγκαταλείπουν τις πολεμικές τέχνες οι αρχάριοι, αυτό το πολλαπλό «κάψιμο» είναι ο λόγος που τις εγκαταλείπουν οι προχωρημένοι.

Το είχα πρωτοακούσει από τον Μπράιαν Ίνο: αν έχεις λιγότερες επιλογές γίνεσαι πιο δημιουργικός γιατί επιστρατεύεις όλη σου τη φαντασία και εξαντλείς τις δυνατότητες των επιλογών σου· ο Ίνο μιλούσε για συνθεσάιζερ, όμως το σκεπτικό είναι κοινό: αν ασχοληθεί κανείς με μια τέχνη, έχει περισσότερο χρόνο να τη δει σε βάθος, να αφιερώσει όλο του το δυναμικό σ’ αυτή και, όταν προχωρήσει αρκετά να δει πέρα από τους, αναπόφευκτους, περιορισμούς της. Ειδικά αν πρόκειται για μια κλασσική σχολή (όμως ισχύει και για τα σύγχρονα μπούντο), η ίδια η σχολή στην ουσία όχι μόνο προτρέπει αλλά προσπαθεί να εξαναγκάσει τον ασκούμενο προς αυτή την κατεύθυνση· λέω «προσπαθεί» καθώς το αν θα το πετύχει επαφίεται, τελικά, στον ίδιο τον ασκούμενο. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι κλασσικές σχολές ή, για να μην το περιορίζω, όλες τελικά οι τέχνες δείχνουν ότι ο μόνος τρόπος να αποκομίσει κανείς κάτι ωφέλιμο απ’ αυτές είναι με το να ασχοληθεί αποκλειστικά μαζί τους. Όσο και αν αυτό ακούγεται βαρετό και όσο και αν σκοντάφτει επάνω στις φαντασιώσεις μας ή στην υπέρ-καταναλωτική λογική που διαπνέει όλες τις διαστάσεις των κοινωνιών μας.

Κλείνω επανερχόμενος στο αρχικό ερώτημα και λέγοντας για μια ακόμα φορά ότι, όχι, ο χρόνος μου στην Ιαπωνία δεν αφιερώνεται στις πολεμικές τέχνες. Όμως ταυτόχρονα, αισθάνομαι ότι για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, η ενασχόλησή μου μ’ αυτές όχι μόνο με ικανοποιεί πλήρως αλλά είναι και ιδιαίτερα διασκεδαστική –μ’ άλλα λόγια, καλύπτομαι και επιφανειακά και σε πιο πολύ βάθος. Όπως είπα, ότι χρειάστηκε να φτάσω περίπου 40 χρονών για να το καταλάβω, πιθανότατα λέει κάτι για την ευφυΐα μου, όμως κατά τη γνώμη μου λέει περισσότερα πράγματα για τον τρόπο που είναι οργανωμένες οι πολεμικές τέχνες στις δυτικές κοινωνίες· δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι οδηγήθηκα στη σκέψη αυτή μέσα από συζητήσεις με έναν δυτικό που έχει ζήσει εδώ 13 χρόνια και την στερεοποιώ ζώντας στη χώρα αυτή, μια χώρα που από πλευράς επιλογών γύρω από τις πολεμικές τέχνες ισοδυναμεί, περίπου, με το μεγαλύτερο σούπερ-μάρκετ που υπάρχει στον κόσμο!

Sunday, March 6, 2011

Επί του Προσωπικού: Κλασσικά Εικονογραφημένα – Τεύχος 2

Λέγαμε τις προάλλες περί κλασσικών σχολών (κορίου) και περί της δίκαιας και ιεράς οργής του φίλου μου του Βασίλη όταν κάποιοι άσχετοι με το αντικείμενο εμφανίστηκαν να γνωμοδοτούν περί αυτού σε κάποιο Ιντερνετικό φόρουμ. Ο φωτισμός της προηγούμενης στήλης ήταν το αν και κατά πόσον έχει αξία κάτι επειδή γράφεται στο Ίντερνετ (δεν έχει), όμως αυτόν τον μήνα θα ήθελα να ξεφύγουμε λίγο από το συγκεκριμένο μέσο και να το πιάσουμε από κάπου αλλού: από το αν δικαιούται κανείς να μιλάει περί κορίου στην Ελλάδα του 2010 γενικώς. Και, ευτυχώς και παραδόξως, πλέον κάποιοι δικαιούνται. Βλέπετε, για πρώτη φορά στα τελευταία εκατό χρόνια, υπάρχει και εδώ μια «σκηνή» (και παλούκι) κορίου!

Εξ όσων δύναμαι να γνωρίζω, υπάρχει μια ομάδα που μελετά Τόντα-χα Μπούκο Ρίου (ναγκινάτα και άλλα όπλα), άλλη μια (έως δύο αν λάβουμε υπόψη κάποιες γεωγραφικές ιδιαιτερότητες) που μελετά Αράκι Ρίου (τζουτζούτσου, ξίφος και, επίσης, άλλα όπλα), δύο ακόμα που μελετούν το ιάι της Σινκάγκε Ρίου (ξίφος) και τουλάχιστον μια που μελετά Τένσιν Σόντεν Κατόρι Σίντο Ρίου (ξίφος και άλλα όπλα). Ακόμα, κάτι έχει πάρει τ’ αυτί μου περί Σίντο Μούσο Ρίου (τζο) και περί κάνα-δυο σχολών που κάνουν Ντάιτο Ρίου, ενώ αν είμαστε διατεθειμένοι να χαλαρώσουμε λίγο τα κριτήρια σχετικά με το τι είναι κορίου, μπορούμε να προσθέσουμε στη συζήτηση και όλα τα ντότζο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Κέντο Ιάιντο Ναγκινάτα (και Τζόντο) –λέω να χαλαρώσουμε τα κριτήρια καθώς η σχέση του Ιάιντο, του Κέντο και της Ναγκινάτα με τις κορίου είναι ένα θέμα για το οποίο οι ειδικοί ερίζουν εδώ και κάμποσα χρόνια.

Αν αθροίσουμε τα παραπάνω, φτάνουμε στο ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή τριγύρω μας τουλάχιστον καμιά διακοσαριά άνθρωποι που κάνουν κορίου. Σαφώς ο αριθμός δεν είναι μεγάλος, όμως αν λάβουμε υπόψη το πού βρίσκονται οι πολεμικές τέχνες στην Ελλάδα και, κυρίως, το πού βρίσκονται οι τέχνες που συνήθως λειτουργούν ως προθάλαμος για τις κορίου (δηλ. το Κέντο, το Ιάιντο, το Τζόντο και η Ναγκινάτα) καθώς και μια σειρά από άλλα γενικότερα ζητήματα απόστασης με τον ιαπωνικό πολιτισμό γενικώς, δεν είναι κι άσχημα. Και, βεβαίως, θα γίνουν καλύτερα αφού οι ενασχολούμενοι κάποια στιγμή θα γίνουν δάσκαλοι, θα αποκτήσουν δικά τους ντότζο κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ.

Συνεπώς υπάρχουν άνθρωποι που δικαιούνται να έχουν άποψη. Αυτόματα δε, ορίζεται και ποιοι δεν δικαιούνται να έχουν άποψη: όλοι οι υπόλοιποι και ειδικά ορισμένοι αυτοχρισθέντες «ειδικοί» που ξημεροβραδιάζονται στα Ιντερνετικά φόρα και απλώς πληκτρολογούν ασύστολα. Φυσικά, όπως έχουμε πει και στο παρελθόν, δημοκρατία έχουμε (που λέει ο λόγος), άρα καθένας μπορεί να έχει μια άποψη –η αξιολόγηση της βαρύτητάς της οποίας επαφίεται στην κρίση του εκάστοτε αναγνώστη– όμως το θέμα μας είναι λίγο πιο συγκεκριμένο: γιατί όλοι οι εν λόγω «ειδικοί», δεν κάνουν τον κόπο να περάσουν μια βόλτα από τα ντότζο που κάνουν κορίου και να δουν με τα μάτια τους περί τίνος πρόκειται.

Ομολογώ φίλες και φίλοι αναγνώστες ότι αυτή ακριβώς η πλευρά της συζήτησης είναι που με κάνει έξω φρενών. Στα όσα χρόνια ασχολούμαι με το μπούντο, έχω ακούσει (και, κατά καιρούς πει –τι να κάνουμε, τόσα ξέραμε, τόσα λέγαμε) σωρεία ανοησιών σχετικά με τις κλασσικές σχολές, όμως πλέον δεν υπάρχει δικαιολογία. Δάσκαλοι με πραγματικά διαπιστευτήρια επισκέπτονται την Ελλάδα σε συστηματική βάση, ενώ ένα ταξίδι στο εξωτερικό (και εννοώ, στο εγγύς εξωτερικό) μπορεί να είναι φτηνότερο από το αντίστοιχο ταξίδι, π.χ. στις Κυκλάδες. Όσοι λοιπόν θέλουν πραγματικά να μάθουν από πρώτο χέρι για τι πράγμα μιλούσε ο Ντον Ντρέγκερ ή πώς μάχονταν οι σαμουράι, μπορούν να το κάνουν. Άρα, γιατί δεν το κάνουν και, ακόμα περισσότερο, γιατί σκοτίζουν τα συκώτια όλων των υπολοίπων;

Για κάποιον περίεργο λόγο, υπάρχει αρκετός κόσμος που θεωρεί ότι οι κλασσικές σχολές βρίσκονται πιο κοντά σε κάποια μυστική και απόκρυφη «πηγή» μαχητικής συμπεριφοράς και η ενασχόληση μ’ αυτές μπορεί να κάνει τον ασκούμενο πιο ικανό μαχητή –προσωπικά δεν πιστεύω ότι ισχύει κάτι τέτοιο, όμως ακόμα και αν είναι έτσι, γιατί όλοι αυτοί που το πιστεύουν δεν παίρνουν την απόφαση να το δοκιμάσουν και να δουν από κοντά; Η δική μου άποψη είναι ότι είτε πρόκειται για κόσμο που έχει γαλουχηθεί με τη νοοτροπία του τηλεοπτικού «φιλάθλου» (όπου κανείς δεν κάνει αλλά όλοι λένε), είτε πρόκειται για ανθρώπους που τρέμουν στην ιδέα να χάσουν τις ψευδαισθήσεις τους. Και αν μπουν σε οποιοδήποτε ντότζο κορίου, είναι βέβαιο ότι θα τις χάσουν.

Ένα τελευταίο σημείο: τα παραπάνω δεν ισχύουν μόνο για τις κορίου. Σαχλαμάρες λέγονται (κυρίως στο Ίντερνετ αλλά και έξω από αυτό) για οποιαδήποτε πολεμική τέχνη ή μαχητικό άθλημα ή για οποιοδήποτε θέμα, εδώ που τα λέμε. Όμως για κάποιον περίεργο λόγο, οι κλασσικές σχολές μοιάζουν να έλκουν έναν όγκο παραπληροφόρησης (και ανοησίας), δυσανάλογο με το μέγεθός τους. Γιατί; Δεν έχω κάποια απάντηση που να με καλύπτει 100%. Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι ότι ακριβώς επειδή το αντικείμενό τους είναι παρωχημένο και πολύ λίγος κόσμος ενδιαφέρεται γι αυτές, οι διάφοροι αυτοσχέδιοι «ειδήμονες» θεωρούν ότι μπορούν να εκφέρουν άποψη αβρόχοις ποσί, και το κάνουν. Εντελώς μεταξύ μας, ωστόσο, δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι αυτοί πιστεύουν πραγματικά ότι θα άντεχε η άποψή τους απέναντι σε έναν σοβαρό δάσκαλο μιας κλασσικής σχολής –αν το πίστευαν, θα τους βλέπαμε και στα ντότζο...

Επί του Προσωπικού: Κλασσικά Εικονογραφημένα – Τεύχος 1

Ο Βασίλης πήρε τηλέφωνο και ήταν έτοιμος να σκάσει –έχει που ‘χει μια τάση για υπερβολή, πόσο μάλλον τώρα που το θέμα είναι και πολύ κοντινό του: οι κλασσικές πολεμικές τέχνες (κορίου που λένε) και μια συζήτηση περί αυτών σε κάποιο από τα ελληνικά Ιντερνετικά φόρα («φόρουμ» είναι ο ενικός και «φόρα» ο πληθυντικός, ναι;) . Καθώς δε, έχω μια πάγια τακτική να μην διαβάζω τι γράφεται στις εν λόγω συνευρέσεις, είχε την καλοσύνη να μου μεταφέρει τη συζήτηση και δη με ιδιαίτερη ζωντάνια –για να μη σας κουράζω, η συνοπτική της εκδοχή είναι ότι διάφοροι άσχετοι με το θέμα απεραντολογούσαν για κάποιες από τις σχολές, για τους δασκάλους τους, για τις τεχνικές τους κ.λπ.

Επειδή ο Βασίλης είναι μικρό παιδί ακόμα, η αντίδρασή του ήταν άκρως συναισθηματική· προσωπικά, μην όντας (πια) μικρό παιδί, αντέδρασα λίγο λιγότερο θεαματικά («Κάποιος έγραψε ανοησίες στο Ίντερνετ ε; Πήγε κιόλας δωδεκάμισι η ώρα, ρε παιδί μου;») όμως καταλαβαίνω το πρόβλημά του. Είναι όντως στενάχωρο να έχεις αφιερώσει ένα μέρος της ζωής σου σε ένα αντικείμενο, προσπαθώντας όσο περισσότερο μπορείς να αντ
επεξέλθεις μια σειρά από προβλήματα τόσο του ίδιου του αντικειμένου, όσο και των συνθηκών που σχετίζονται με το να συνεχίσεις να το κάνεις και να το εξελίσσεις και ξαφνικά να βλέπεις ότι ο κάθε τρίχας αποφασίζει να έχει άποψη γι αυτό και μάλιστα να την υποστηρίζει ξεφωνίζοντας. Όσο να πεις, είναι μια απογοήτευση.

Για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, προφανώς καθένας δικαιούται να έχει ό,τι άποψη θέλει για οποιοδήποτε θέμα θέλει. Όμως, εξίσου προφανώς, η άποψή του έχει τόση βαρύτητα όσο της δίνει ο ίδιος ο κάποιος. Θέλω να πω, αν αφιερώσω τη στήλη του επόμενου τεύχους στην ανάλυση του κινητήρα Βάνκελ, ολ ιζ φάιν εντ ντάντι (στο μέτρο που ο κ. Τσετσέλης θα δεχτεί να με πληρώσει για να το κάνω) αλλά το πόση αξία θα έχει μια τέτοια ανάλυση από κάποιον που δεν ξέρει καν να οδηγεί αυτοκίνητο είναι συζητήσιμο. Αντίστοιχα, η έκθεση ιδεών και απόψεων σχετικά με το αν ο Μάικ Σκος δικαιούται να μιλάει για τη Σίντο Μούσο Ρίου ή σχετικά με το αν οι τεχνικές της Γιόσιν Ρίου περιορίζονται από το ότι οι ασκούμενες φοράνε κιμονό, έχει πολύ αμφίβολη αξία αν αυτός που τις εκθέτει δεν έχει δει ποτέ ναγκινάτα εκτός Mortal Kombat.

Το επόμενο ζήτημα είναι το ίδιο το Ίντερνετ και η αξία που έχει ως μέσο. Καθώς σε μια άλλη ζωή έβγαζα το ψωμί μου επί πάνω από μια δεκαετία γράφοντας για το Ίντερνετ, είμαι μάλλον μεταξύ των τελευταίων που θα δηλώσουν δημόσια (ή ιδιωτικά) ότι το Δίκτυο είναι μια σαχλαμάρα και μισή. Από την άλλη, ακριβώς επειδή σε μια άλλη ζωή έβγαζα το ψωμί μου επί πάνω από μια δεκαετία γράφοντας για το Ίντερνετ, ξέρω πολύ καλά (όπως δεν ξέρει ο Βασίλης ο οποίος είναι μικρό παιδί κ.λπ.) ότι είναι ένα πράγμα να έχεις ένα μέσο στο οποίο μπορείς να εκθέσεις με ευκολία την άποψή σου και ένα άλλο πράγμα η άποψή σου να έχει βαρύτητα ακριβώς επειδή υπάρχει ένα μέσο στο οποίο την εκθέτεις. Αν η δυνατότητα έκθεσης μιας άποψής αρκούσε για να κάνει την εν λόγω άποψη βαρύνουσα, οι τηλεοπτικοί δημοσιογράφοι θα ήταν αυτοί που... θα... διαμόρφωναν... την... κοινή... γνώμη –ωπ! Κάτι δεν πάει καλά με το επιχείρημα αυτό, ε;

Εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα φίλες, φίλοι και ξιφομάχοι. Ένα μέσο τόσο άναρχα δημοκρατικό όσο το Ίντερνετ, πράγματι επιτρέπει στον κάθε πικραμένο να εκθέτει φωναχτά την άποψή του ακόμα και για ζητήματα για τα οποία έχει βαθιά μεσάνυχτα. Όμως είναι ευθύνη ημών των υπολοίπων να δώσουμε σε κάθε μια από τις απόψεις αυτές την πραγματική της αξία –η επικοινωνία δεν είναι μόνο ο πομπός του μηνύματος αλλά και ο δέκτης. Πα’ να πει, όπως η τηλεόραση έχει OFF, έτσι και ο μπράουζερ έχει Alt-F4· αν ο άλλος λέει τρίχες, απλώς τον στέλνεις αδιάβαστο και πας στο Koryu.com να διαβάσεις τίποτα της προκοπής ή στο Playboy.com (για τις συνεντεύξεις). Ας συμφωνήσουμε κάποτε ότι το να γράφεις σε ένα πληκτρολόγιο και να διαβάζεις σε μια οθόνη λέξεις γύρω από τις πολεμικές τέχνες δεν είναι το ίδιο με το να κάνεις πολεμικές τέχνες, με το ίδιο σκεπτικό που το να βλέπεις πορνό δεν είναι ίδιο με το να κάνεις σεξ.

Όσο για τις κορίου γενικώς, ένα μικρό χιντ για το παραλήρημα του επόμενου μήνα: Μέχρι πριν από μερικά χρόνια (καμιά δεκαριά πάνω-κάτω), όλοι είχαμε ίδιας βαρύτητας άποψη περί του θέματος –δηλαδή καμίας. Η μόνη επαφή που υπήρχε με το αντικείμενο ήταν ό,τι υπήρχε στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία και ό,τι ακούγαμε από όσους είχαν πάει στην Ιαπωνία. Όμως πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει και οι συγκεκριμένες σχολές (ή έστω, κάποιες από αυτές) έχουν αρχίσει να αποκτούν υπόσταση και στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, υπάρχουν κάποιοι που μπορούν να έχουν άποψη και, ακόμα περισσότερο, κάποιοι άλλοι που δεν μπορούν (το «μπορούν» και «δεν μπορούν», όπως το ορίσαμε παραπάνω έτσι; –μην το πάμε στην πολιτική ορθότητα και στο δικαίωμα του εκφράζεσθε, μέρες που ‘ναι). Και για το ζήτημα αυτό, θα μου επιτρέψετε να ενώσω τη φωνή μου με αυτή του Βασίλη και να πω κι εγώ τον πόνο μου. Όπως γράφει και στον τίτλο, αυτόν τον μήνα (καθώς και τον επόμενο) κινούμεθα κάπως περισσότερο επί του προσωπικού...

Μπούντο εν Ιαπωνία (Ι): Γενικώς

Όταν ασχολείσαι με το μπούντο, το να επιστρέφεις από την Ιαπωνία είναι πάντα ένα ζήτημα. Και αυτό, επειδή όλοι σου κάνουν (με παραλλαγές) τις ίδιες ερωτήσεις: πώς είναι τα ιαπωνικά ντότζο, πώς είναι η προπόνηση εκεί, πώς είναι οι Ιάπωνες σε σχέση με τους Δυτικούς κ.λπ. –μ’ άλλα λόγια, παρά την παγκοσμιοποίηση, την αφθονία πληροφοριών για τα τεκταινόμενα στην αλλοδαπή και τον υποτιθέμενο απογαλακτισμό της Δύσης από την Ανατολή, τουλάχιστον ως προς τις πολεμικές τέχνες (διάβολε! –στις περισσότερες πολεμικές τέχνες, οι ασκούμενοι εκτός Ιαπωνίας είναι, πλέον, πολύ περισσότεροι από αυτούς εντός, χώρια που υπάρχουν πια άφθονοι υψηλόβαθμοι Δυτικοί δάσκαλοι/εκπαιδευτές), η πλειονότητα των ασκούμενων εξακολουθεί να αισθάνεται ένα δέος απέναντι στη γενέτειρα της τέχνης που ασκεί.

Και καλά κάνει –όμως όχι ακριβώς για τους λόγους που φαντάζονται οι περισσότεροι. Για τα δεδομένα του μέσου Ιάπωνα, η ενασχόληση με το μπούντο δεν είναι πολύ διαφορετική από την ενασχόληση με την τέχνη των ανθοσυνθέσεων (ικεμπάνα), την τέχνη του τσαγιού (σάντο) ή τους παραδοσιακούς χορούς: είναι απλώς κάτι που κάνεις (συνήθως) μια φορά την εβδομάδα για να περάσεις την ώρα σου και για να είσαι μέρος ενός κοινωνικού συνόλου (κάτι εξαιρετικά σημαντικό για την κουλτούρα του συγκεκριμένου λαού). Αν, τώρα, συγκαταλέγεται κανείς στις σπανιότατες εκείνες εξαιρέσεις που ασκούνται, π.χ. τρεις ή παραπάνω φορές την εβδομάδα, η αντιμετώπιση είναι αρκετά διαφορετική: αν ο εν λόγω ασκούμενος δεν είναι φοιτητής στο πανεπιστήμιο (γενικά στην Ιαπωνία, το πανεπιστήμιο θεωρείται περίοδος χάριτος, καθώς αποτελεί το διάλειμμα μεταξύ ενός πολύ πιεστικού σχολικού συστήματος και μιας επίσης αρκετά πιεστικής σταδιοδρομίας σε κάποια εταιρεία), το να ασχολείται με το μπούντο θεωρείται εκκεντρικότητα. Και στην Ιαπωνία, το να είσαι εκκεντρικός αντιμετωπίζεται, στην καλύτερη περίπτωση, ως «ενδιαφέρον». Ή μ’ άλλα λόγια, «κάτι που δε μας αρέσει και πολύ αλλά που μπορεί να είναι και χαριτωμένο, βρε παιδί μου».

Εμείς θα το λέγαμε «γραφικός» –με τη διαφορά ότι η δική μας (εννοώ, η ελληνική) κοινωνία είναι γενικώς γραφική, οπότε καθείς επιλέγει τη γραφικότητά του. Βεβαίως, με το πέρασμα των χρόνων, έχουν αρχίσει να υπάρχουν κι εδώ κάποιες νόρμες και η απόκλιση από αυτές δεν αντιμετωπίζεται και με ιδιαίτερη συμπάθεια, όμως ακόμα η εμπλοκή με το μπούντο (και εννοώ πάντοτε την ερασιτεχνική εμπλοκή) δεν αποτελεί λόγο αποκλεισμού από τα περισσότερα κοινωνικά δρώμενα. Συμβαίνει κάτι τέτοιο στην Ιαπωνία; Πρακτικά ναι, αν και ως είθισται στη συγκεκριμένη κοινωνία, τίποτα δε λέγεται ανοιχτά· απλώς, ο ασκούμενος θα ανακαλύψει ότι δεν έχει πολλά κοινά με τους γύρω του και ότι γενικά αντιμετωπίζεται ως άτομο με σύνδρομο παρατεταμένης εφηβείας. Ναι μεν οι Ιάπωνες εξακολουθούν να θέλγονται από τους σαμουράι –και, ακόμα, περισσότερο να θέλουν να υποστηρίζουν ότι θέλγονται– όμως οι περισσότεροι δε θα ήθελαν να παντρέψουν την κόρη τους με έναν απ’ αυτούς.

Πέραν αυτών, τα οποία σε τελική ανάλυση αφορούν τους ίδιους, είναι εντυπωσιακό το πόσο καθημερινή υπόθεση είναι το μπούντο –σε σημείο που να μην εκπλήσσει κανέναν το να εμφανιστεί μέσα σε ένα βαγόνι του μετρό κάποιος με ένα τόξο ή με ένα ξίφος στο χέρι. Και πώς θα μπορούσε, όταν στο ίδιο βαγόνι (ή στην ίδια πλατφόρμα) είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εμφανιστεί τουλάχιστον μια γυναίκα (και συνήθως περισσότερες) με κάποιου είδος κιμονό, συχνά και από τα αρκετά βαριά και επίσημα που ξέρουμε από τις ταινίες. Εντύπωση επίσης κάνει ότι τις ημέρες που κάνει καλό καιρό, σε οποιοδήποτε από τα δεκάδες πάρκα του Τόκιο είναι αρκετά πιθανό να δει κανείς κάποια ομάδα να κάνει προπόνηση χωρίς αυτό να αποτελεί μείζον θέμα για τους περισσότερους –Ιάπωνες– παρευρισκόμενους. Προφανώς, το να μη θέλεις η κόρη σου να παντρευτεί έναν ξιφομάχο δε σημαίνει ότι δεν ξέρεις δα και πώς είναι ένα ξίφος.

Τέλος κάτι που αφορά τα ίδια τα ντότζο (αν και έχω την υποψία ότι σ’ αυτό θα επανέλθουμε και κάποια στιγμή στο μέλλον): αν εξαιρέσει κανείς τα (συνήθως πολύ μεγάλα) πανεπιστημιακά ντότζο Κέντο, Τζούντο και Καράτε, τα (συνήθως πολύ μικρά) οικογενειακά ντότζο των κλασσικών σχολών (κορίου) και τα (συνήθως μέτρια) «αρχηγεία» κάποιων σύγχρονων τεχνών (π.χ. Αϊκικάι ή JKA Χόμπου), η πλειονότητα των ντότζο είναι κάποια αίθουσα σε κάποιον πολύ-χώρο (δημόσιο ή ιδιωτικό) φυσικής αγωγής. Τα ντότζο-επιχειρήσεις που ξέρουμε εδώ είναι αρκετά ασυνήθιστη περίπτωση, γεγονός που αποτελεί συνέχεια της παραπάνω παρατήρησης περί της κοινωνικής θέσης ενός δασκάλου πολεμικών τεχνών (μ’ άλλα λόγια, πρόκειται για μια δουλειά που πολύ λίγοι Ιάπωνες θα επιλέξουν) σε συνδυασμό με το σημαντικό πρόβλημα χώρου που έχουν οι μεγάλες ιαπωνικές πόλεις –έχω βασικά στον νου μου το Τόκιο, αλλά υποθέτω ότι το ίδιο θα συμβαίνει και στην Οσάκα, στη Ναγκόγια και αλλού.

Και το στιλ της προπόνησης/μαθήματος; Αυτό σίγουρα είναι ένα μεγάλο ζήτημα που αξίζει να μας απασχολήσει και στο μέλλον, το πρώτο πράγμα που θα ξαφνιάσει τον Δυτικό επισκέπτη/ασκούμενο, είναι η ανεπισημότητα του πράγματος, ακόμα και σε ντότζο τεχνών που είθισται να θεωρούνται αυστηρές (το Κέντο και το Καράτε είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα). Ναι μεν, θα δει κανείς μια στρατιωτικού τύπου τάση για πολύ εξωστρεφείς αντιδράσεις στις οδηγίες και στα παραγγέλματα (δυνατές φωνές, συντονισμένη κίνηση όλων των ασκούμενων κ.λπ.), όμως ταυτόχρονα υπάρχει διάχυτη και μια αίσθηση χαλαρότητας χωρίς αυτό να σημαίνει καταστρατήγηση της ιεραρχίας –προφανώς επειδή η τήρηση της ιεραρχίας είναι κάτι πολύ βαθύ στους Ιάπωνες επειδή έτσι είναι δομημένη η κοινωνία τους και έτσι κοινωνικοποιούνται από τη στιγμή που γεννιούνται. Η συντριπτική πλειονότητα των Ιαπώνων ασκούμενων στο μπούντο, δε χρειάζεται το μπούντο για να μάθει τι σημαίνει «όρια» –το γνωρίζει από την οικογένεια, το σχολείο, το εργασιακό περιβάλλον και σχεδόν όλες τις κοινωνικές σχέσεις...

...προσωπική μαρτυρία...

Το Αϊκίντο είναι αποτελεσματικό –το δικό σου Αϊκίντο δεν είναι. Μην τα μπερδεύουμε

Ώρες-ώρες, απορώ με την υπομονή ορισμένων ανθρώπων. Θέλω να πω, αρχάριος είναι ο άλλος, πρώτη φορά είναι που βρίσκεται σε ένα περιβάλλον που σχετίζεται με το αντικείμενο που τον ενδιαφέρει, ενθουσιασμένος είναι, άρα λογικό είναι και το να ρωτάει αφελή πράγματα. Αλλά αν βρίσκεται κανείς από την άλλη μεριά (ήτοι, από τη μεριά που ακούει τα αφελή πράγματα) κάποια στιγμή η όλη κατάσταση ξεφεύγει από το επίπεδο του βαρετού και φτάνει στο επίπεδο του εξοργιστικού. Και όμως, υπάρχουν ορισμένοι αξιοθαύμαστοι άνθρωποι οι οποίοι καταφέρνουν να ακούσουν την ίδια (αφελή) ερώτηση για χιλιοστή τεσσαρακοστή έβδομη φορά και όχι μόνο δε χάνουν την υπομονή τους και δεν αρπάζουν το πλησιέστερο τασάκι με σκοπό να το εκσφενδονίσουν αλλά απαντούν με κάτι που να βγάζει νόημα για τον (αφελή) ερωτώντα.

Η συγκεκριμένη περίπτωση που έχω στον νου μου εν προκειμένω, δεν είναι τέτοια, ωστόσο. Ο συνασκούμενος που έκανε την ερώτηση περί της αποτελεσματικότητας του Αϊκίντο δεν είναι ούτε αρχάριος, ούτε αφελής –είναι από εκείνες τις περιπτώσεις των ανθρώπων που βρίσκουν μια περίεργη χαρά στο να ξύνουν ένα σπυρί μέχρι να ματώσει. Και συνεχίζουν να το ξύνουν. Η συζήτηση γινόταν στο περιθώριο του σεμιναρίου του Κριστιάν Τισιέ (όσοι δεν πήγατε χάσατε –και δεν εννοώ μόνο οι αϊκιντόκες) και κατέληξε, όλως πρωτοτύπως, στην αποτελεσματικότητα του Αϊκίντο. Όταν δε, ο γάτος άρχισε τις γνωστές κοινοτοπίες σχετικά με το ότι το Αϊκίντο είναι χορός και θέατρο και δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, η απάντηση του σεμπάι ήταν «Το Αϊκίντο είναι αποτελεσματικό –το δικό σου Αϊκίντο δεν είναι. Μην τα μπερδεύουμε». Περιττό να αναφέρουμε (αλλά το αναφέρουμε όπως και να ‘χει), ότι ο τυπάκος δεν το χάρηκε και πολύ.

Όμως έτσι ακριβώς είναι –και βεβαίως το πράγμα δεν περιορίζεται στο Αϊκίντο. Αν θεωρήσουμε ότι βρισκόμαστε στον πραγματικό κόσμο και όχι στη σπηλιά του Πλάτωνα με τις ιδέες να πλανώνται στους τοίχους της, το Αϊκίντο, έτσι γενικώς δεν υπάρχει. Υπάρχει το Αϊκίντο του Ουεσίμπα Μοριχέι (του ιδρυτή του), του Ουεσίμπα Κισομάρου (του γιού του), του Ουεσίμπα Μοριτέρου (του εγγονού του), του Τοχέι Κοΐτσι, του Σάιτο Μοριχίρο, του Σιόντα Γκόζο, των δεύτερης γενιάς Ιαπώνων Σίχαν, των τρίτης γενιάς Ιαπώνων και μη δασκάλων, των τέταρτης γενιάς μαθητών, το δικό μου, το δικό σου, του κάθε συνασκούμενού μας και του αρχάριου που ξεκίνησε πριν από μια βδομάδα. Άντε, και του Στίβεν Σιγκάλ. Ποιό είναι το Αϊκίντο που δεν είναι αποτελεσματικό;

Προφανώς το Αϊκίντο είναι απλώς ένα παράδειγμα –το παραπάνω ισχύει για όλες τις πολεμικές τέχνες, για όλες τις τέχνες γενικότερα και για όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες ακόμα γενικότερα. Ακόμα και σε περιόδους μέγιστης οικονομικής κρίσης (όπως αυτή που υποτίθεται ότι περνάμε αυτόν τον καιρό), υπάρχουν επιχειρήσεις που ανθούν και ακόμα και σε περιόδους μέγιστης οικονομικής άνθησης (όπως αυτή που υποτίθεται ότι περνάγαμε παλιότερα), υπήρχαν επιχειρήσεις που έκλειναν –τι μας λέει αυτό για τον καπιταλισμό; Υπάρχουν γιατροί που δεν μπορούν να διαγνώσουν ένα συνάχι και υπάρχει και ο Χάουζ (που λέει ο λόγος) –τι μας λέει αυτό για την ιατρική; Κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ.

Όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες είναι χαοτικές επειδή η πραγματικότητα είναι χαοτική. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουμε να τα βγάλουμε πέρα μέσα στις χαοτικές αυτές συνθήκες μόλις οριακά, όμως κάπου-κάπου εμφανίζονται και κάποιοι εξ ημών που είτε επειδή είναι μονομανείς, είτε επειδή είναι ταλαντούχοι, είτε επειδή έτσι τα έφεραν τα φεγγάρια, καταφέρνουν να πάρουν τις δραστηριότητες αυτές και να βάλουν τάξη στο χάος τους. Και επειδή όλοι οι υπόλοιποι παραείμαστε μέτριοι, παίρνουμε τους ανθρώπους αυτούς, τους ανεβάζουμε σε ένα βάθρο, τους στεφανώνουμε με δάφνες και τους αποκαλούμε «ιδιοφυΐες», «νομπελίστες», «μάστερ» (αν είμαστε κάπως αγράμματοι), «υπερανθρώπους», «φωτισμένους» και άλλα ηχηρά παρόμοια. Όσο για τις δραστηριότητές τους, τις θεωρούμε κάτι παραπάνω από αυτό που είναι και αποδίδουμε και σ’ αυτές, χαρακτηριστικά που ούτε έχουν, ούτε μπορούν να έχουν.

Το Αϊκίντο ήταν (και είναι) αποτελεσματικό για όλους τους προαναφερθέντες δασκάλους. Και ο λόγος που είναι αποτελεσματικό, είναι επειδή όλοι αυτοί οι άνθρωποι φρόντισαν να το κάνουν αποτελεσματικό με το να λιώσουν στην προπόνηση. Αυτό που δεν μπορεί να καταλάβει ούτε ο μάγκας που έκανε τη συζήτηση, ούτε οι εκατοντάδες χιλιάδες αργόσχολοι που απεραντολογούν στα φόρα του Ίντερνετ και στα εντευκτήρια (!) των ντότζο, είναι ότι το ουσιαστικό τμήμα της παραπάνω κουβέντας, δεν είναι το «αποτελεσματικό», αλλά το «λιώσουν στην προπόνηση». Και όταν λέμε «λιώσουν», δε μιλάμε για μια (1) πορεία 25 χιλιομέτρων που κάναμε κάποτε στον στρατό και εξακολουθούμε να το λέμε δέκα χρόνια μετά –μιλάμε για ένα ζόρι που τραβάει κάθε μέρα, επί δέκα χρόνια. Μπορεί και παραπάνω.

Όλες οι πολεμικές τέχνες, ακόμα και αυτές που είθισται να αποκαλούνται «φλώρικες», έχουν πίσω τους μια τεράστια ιστορία και ένα πλήθος ανθρώπων που πραγματικά ήξεραν να μάχονται (παλεύουν, παίζουν ξύλο ή οτιδήποτε άλλο). Αν είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε ό,τι έκαναν οι άνθρωποι αυτοί, θα έχουμε την απάντηση για το αν αυτό που κάνουμε «δουλεύει», είτε εντός ντότζο, είτε στον περιβόητο «δρόμο». Και αν είμαστε διατεθειμένοι να πάμε ένα βήμα παραπέρα (ναι, γίνεται –οι παλιοί δεν ήταν κάτι το ξεχωριστό, το είπαμε αυτό, δεν το είπαμε;) θα αντιληφθούμε ότι, όπως έλεγε και ο Βούδας όταν τον ρωτούσαν για τη μετά θάνατο ζωή, η ερώτηση είναι άσχετη με την πραγματικότητα...

...ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

Μάνα είναι μόνο μια

Ορισμένες περιπτώσεις ανθρώπων είναι από τους εφιάλτες των δασκάλων πολεμικών τεχνών. Και αυτό όχι λόγω κάποιου ελαττώματος στον χαρακτήρα τους (όχι ότι αυτό δε βοηθάει, δηλαδή), αλλά επειδή ο ρόλος που επιλέγουν σε μια δεδομένη στιγμή στη ζωή τους, τους κάνει ακόμα πιο δύσκολους στη συναναστροφή. Και ειδικά στη συναναστροφή που σχετίζεται (α) με τις πολεμικές τέχνες και, (β) με ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του εν λόγω ρόλου. Παράδειγμα; Μια μαμά που θέλει το δεκάχρονο παιδάκι της να πάει σε μια σχολή πολεμικών τεχνών και να μάθει αυτοάμυνα. Και όταν λέμε «μια μαμά», δεν εννοούμε μια μαμά έτσι γενικώς. Μιλάμε για μια Ελληνίδα Μάνα™ με όλα όσα σέρνει μαζί της.

Από τη μια έχουμε μια τηλεόραση (για την ακρίβεια έναν ολόκληρο μηχανισμό Μ.Μ.Ε. αλλά η τηλεόραση είναι, όσο να πεις, η αιχμή του δόρατος) η οποία έχει πείσει την Ελληνίδα Μάνα™ ότι ο βλαστός της μεγαλώνει Στη Νέα Υόρκη το καλοκαίρι του 1977, με τον Γιο του Σαμ να σκοτώνει αβέρτα-κουβέρτα και τις συμμορίες να καίνε, να σπάνε και να πυροβολούν αδιάκριτα. Βεβαίως, και για να μη σπεύσει κανείς να κατηγορήσει τη στήλη για κοινωνική αναλγησία και για πλημμελή σχέση με την πραγματικότητα, ναι, η εποχή μας είναι πολύ πιο ζόρικη από την εποχή που μεγάλωσε η εν λόγω Ελληνίδα Μάνα™ (θεωρούμε ότι για να έχει ένα δεκάχρονο παιδάκι, είναι, ας πούμε τριανταπεντάρα, άρα μεγάλωσε στη δεκαετία του ’80).

Έλα όμως που από το «πιο ζόρικη» ως το «τα παιδιά μας κινδυνεύουν καθημερινά –το είπε και ο Ευαγγελάτος τις προάλλες στις ‘Αποκαλύψεις’», η απόσταση είναι τεράστια –τουλάχιστον στην πράξη, γιατί στο μυαλό της Ελληνίδας Μάνας™, είναι μια ανάσα. Ο λόγος για τον οποίο η πρωταγωνίστρια (αγωνίστρια;) φτάνει στην πόρτα του ντότζο και χτυπάει την πόρτα, ωστόσο, δεν είναι το γενικό πρόβλημα. Είναι το ειδικό. Πάει να πει, το παιδάκι της, τις άρπαξε στην αυλή του σχολείου από ένα άλλο παιδάκι. Δεκάχρονο το ένα, δεκάχρονο και το άλλο. Και, βεβαίως, αυτό αυτόματα γειώνει την τηλεοπτική πραγματικότητα στην άλλη, την κανονική. Δεν το λέει μόνο ο Ευαγγελάτος –έγινε και μέσα στο σπίτι μας.

Από εκεί ως την πόρτα του γειτονικού ντότζο η απόσταση συχνά είναι όντως μια ανάσα. Και κάποιος κακομοίρης που αποφάσισε ότι μετά από δύο δεκαετίες κλωτσές (όχι «κλωτσιές», «κλωτσές»), κυριολεκτικές και μεταφορικές ίσως να μπορούσε να βγάλει κάνα μεροκάματο δείχνοντας στους άλλους πώς να κλωτσάνε, βρίσκεται αντιμέτωπος με μια γυναίκα στα πρόθυρα της νευρικής κρίσης, με μια νοικοκυρά σε απόγνωση που θέλει ο βλαστός της να μάθει αυτοάμυνα σήμερα, γιατί στο μυαλό της το δημοτικό της γειτονιάς της έχει γίνει κάτι σαν το Κ.Ε.Α.Π. στη Ρεντίνα. Παρεμπιπτόντως, το παραπάνω δε σημαίνει ότι η στήλη αποφάσισε να παραβεί τις αρχές της και να αρχίσει να δείχνει μια γενικότερη συμπάθεια προς τους δασκάλους πολεμικών τεχνών. Απλώς, μερικά πράγματα είναι too much.

Τέλος πάντων. Το πράγμα μπάζει πιο πολλά νερά και από τα πνευστά της μπάντας του Τιτανικού. Κατ’ αρχάς, όσο άγριο και να είναι ένα σχολείο, η πρώτη κίνηση ενός γονιού δεν μπορεί να είναι να πάει να μάθει το παιδί του πολεμικές τέχνες, ειδικά αν μιλάμε για παιδί δημοτικού-γυμνασίου. Τα παιδιά πλακώνονται στο ξύλο και πρέπει να πλακώνονται στο ξύλο καθώς κάτι τέτοιο αποτελεί μέρος της διαδικασίας κοινωνικοποίησής τους –και αν δεν αποτελεί σύμφωνα με τα πιο πολιτικώς ορθά σημερινά εγχειρίδια κοινωνιολογίας, κακώς! Θα έπρεπε, καθώς ορισμένα πράγματα έχουν να κάνουν με τη φύση και όχι με τις κοινωνικές επιταγές.

Πέραν αυτού, ακόμα και αν υποτεθεί ότι σε ένα σχολείο το πράγμα έχει ξεφύγει –και προφανώς σε κάποια θα συμβαίνει κι αυτό– η πρώτη κίνηση ενός γονιού οφείλει να είναι να αποταθεί στην κοινότητα, ήτοι στον Σύλλογο Γονέων και στον Σύλλογο Καθηγητών. Αν το ότι ο πιτσιρικάς τις άρπαξε αποτελεί έκφανση ενός πιο ανησυχητικού και διογκωμένου φαινομένου, οι υπεύθυνοι ενήλικες οφείλουν να το έχουν επισημάνει και να καταστρώσουν ένα σχέδιο δράσης το οποίο μπορεί να ξεκινήσει από το σχολείο, να περάσει από το τοπικό αστυνομικό τμήμα (αν μιλάμε για τόση αγριάδα πια) και να καταλήξει στην τοπική επιθεώρηση παιδείας ή ακόμα και στο υπουργείο –όλα αυτά κατά προτίμηση, χωρίς μια παράκαμψη από κάποιο τηλεοπτικό κανάλι.

Όλα αυτά χωρίς να αγγίξουμε παρά ακροθιγώς το ότι (α) η Ελληνίδα Μάνα™ έχει πρωτίστως εκείνη την ευθύνη για το πώς συμπεριφέρεται ο βλαστός της, (β) ότι οι πολεμικές τέχνες με focus στην αυτοάμυνα δεν ενδείκνυνται για τις νεαρές ηλικίες διότι ο πιτσιρικάς με το που θα μάθει ένα Οσότο Γκάρι την άλλη μέρα θα πάει και θα τρικλοποδιάζει όποιον συμμαθητή του βρίσκει μπροστά του, και, (γ) ότι οι πολεμικές τέχνες δε σε κάνουν Ζούπερμαν σε δέκα λεπτά, πάει να πει οι πιθανότητες να τις ξανά-αρπάξει ο νεαρός δεν πρόκειται να μειωθούν παρά μετά από αρκετόν καιρό. Και ως τότε, οι τσαμπουκάδες στην αυλή θα έχουν δώσει τη θέση τους σε άλλου τύπου ανησυχίες, εξίσου σωματικές αλλά ολιγότερο –που λέει ο λόγος
τραυματικές.

Είναι προφανές ότι όταν έχει κανείς παιδιά, οι προτεραιότητές του αλλάζουν. Και πολύ σωστά και έτσι πρέπει. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι άλλο προστασία και άλλο υπερπροστασία –η δεύτερη δεν κάνει καλό, ούτε σε εμάς ούτε (ακόμα περισσότερο) στα παιδιά μας. Γι αυτά, άλλωστε, δεν υποτίθεται ότι τα κάνουμε όλα;

...ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

Three Ball Cascade (*)

Η Ιωάννα είναι από εκείνες τις περιπτώσεις που χαίρεσαι να έχεις στο ντότζο. Παρότι δεν είναι και στην γκχ, γκχ, πρώτη της, νεότητα, έρχεται σε τουλάχιστον τρεις προπονήσεις την εβδομάδα, ακούει αυτά που της λένε ο δάσκαλος και οι παλιότεροι (aka σεμπάι), προσπαθεί διαρκώς να γίνει καλύτερη και, ενίοτε, ψάχνεται και με τα θεωρητικά της τέχνης –«ενίοτε», διότι συνήθως δεν ψάχνεται αλλά απλώς προπονείται. Όταν δε, κάποια στιγμή κάποιος τη ρώτησε πώς και δεν ενδιαφέρεται για τα περαιτέρω, η απάντηση ήταν «έχω μάθει από τα ζογκλερικά ότι όσο και αν διαβάζεις ή κουβεντιάζεις, άμα δεν κάνεις προπόνηση, δεν κάνεις τίποτα».

Βεβαίως η αναφορά περί ζογκλερικών κίνησε το ενδιαφέρον απάντων των παρευρισκομένων –υπάρχει κανείς που να μην έχει εντυπωσιαστεί κάποτε στη ζωή του από τα κόλπα των ζογκλέρ με τις μπάλες, τις κορίνες, τους κρίκους κ.λπ.; Όλοι (ή σχεδόν όλοι) κάποτε πήγαμε στο τσίρκο ή κάτι είδαμε στον δρόμο ή στην τηλεόραση και όλοι (ή σχεδόν όλοι) αναρωτηθήκαμε «μα πώς το κάνει ο/η @#$%&*;» Και η απάντηση είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όσους κάνουν πολεμικές τέχνες (ή, εν πάση περιπτώσει, θα έπρεπε να είναι): κέικο –μ’ άλλα λόγια, προπόνηση.

Κοινοτοπίες και χιλιοειπωμένα πράγματα –όχι; Όλα τα πράγματα, γίνονται καλύτερα με την προπόνηση, είτε πρόκειται για το τζούντο, είτε πρόκειται για το ψητό της κατσαρόλας, είτε για την ιαπωνική γλώσσα. Ωστόσο, η δεξιότητα στα ζογκλερικά (κατά την Ιωάννα τουλάχιστον, αλλά αφότου είδαμε τι μπορεί να κάνει με τρία, τέσσερα και πέντε μπαλάκια, δεν έχουμε λόγο να την αμφισβητούμε) είναι λίγο πιο κοντά στις δεξιότητες των πολεμικών τεχνών από ό,τι το ψητό της κατσαρόλας ή η ιαπωνική γλώσσα. Και αυτό, για τον προφανή (;) λόγο ότι τόσο οι πολεμικές τέχνες, όσο και τα ζογκλερικά, είναι –κατά βάση- σωματικά πράγματα.

Το πιο απλό ζογκλερικό κόλπο με τις μπάλες, είναι αυτό που οι αγγλόφωνοι αποκαλούν «three ball cascade»· σε απλές γραμμές, πρόκειται για μια τεχνική όπου μια από τις μπάλες βρίσκεται πάντοτε στον αέρα, ενώ οι άλλες δύο βρίσκονται στα χέρια του ζογκλέρ. Όλα τα κόλπα με μπάλες, κορίνες, κρίκους και γενικώς διάφορα αντικείμενα (αξίζει να ψάξει κανείς για βίντεο όπου ο ζογκλέρ παίζει με αλυσοπρίονα), έχουν στη βάση τους το «three ball cascade»: πετάς ένα και πιάνεις δύο. Εύκολο. Τουλάχιστον στο χαρτί.

Όχι, δεν είναι· αν μη τι άλλο, δεν είναι στην αρχή. Όμως γίνεται, με τον καιρό και με την προπόνηση. Ο υποψήφιος ζογκλέρ, ξεκινάει με μια μπάλα, και μαθαίνει να την πετάει από το ένα χέρι στο άλλο. Παράλληλα, προσπαθεί να έχει το σώμα του χαλαρό (ιδιαίτερα τα χέρια του από τους ώμους και κάτω), να έχει σταθερή αναπνοή, να έχει τα γόνατα ελαφρά λυγισμένα και να κοιτάζει ευθεία μπροστά του, αφήνοντας την μπάλα να περνάει από το οπτικό του πεδίο και χρησιμοποιώντας την περιφερειακή του όραση –η εστίαση στην μπάλα δεν είναι και πολύ καλή ιδέα καθώς όταν οι μπάλες γίνουν δύο, τρεις, τέσσερις κ.λπ. υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να χάσεις την μπάλα –κυριολεκτικά.

Αφότου συνηθίσει το πέταγμα και το πιάσιμο της μιας μπάλας, ο ασκούμενος προσθέτει και άλλη μια· το ζητούμενο εδώ, είναι να αποκτήσει αίσθηση χρόνου και απόστασης ώστε να αφήνει τη δεύτερη μπάλα να φύγει (και, άρα, να απελευθερωθεί το χέρι), όταν η πρώτη έχει φτάσει στο υψηλότερο σημείο της τροχιάς της. Οι γάτοι του juggling, λένε ότι αν καταφέρεις να μάθεις καλά (και όταν λέμε «καλά», εννοούμε «ΚΑΛΑ») την αλλαγή με τις δύο μπάλες, θεωρητικώς έχεις τελειώσει, καθώς όσες μπάλες και να προστεθούν μετά, η αρχή (και η βασική τεχνική) παραμένει η ίδια.

Τελευταία έρχεται η τρίτη μπάλα –εκεί το πράγμα, αρχίζει και γίνεται όντως ζογκλερικό. Πιάνεις τις δύο μπάλες με το ένα χέρι, πετάς τη μια στον αέρα, μόλις φτάσει στην κορυφή της τροχιάς της και αρχίζει να πέφτει, πετάς τη δεύτερη και πιάνεις την πρώτη και όταν η δεύτερη φτάσει στην κορυφή της τροχιάς της και αρχίζει να πέφτει, πετάς την τρίτη κ.ο.κ. Όλα αυτά, διατηρώντας το σώμα χαλαρό, τα χέρια κοντά στο σώμα, την αναπνοή ήρεμη και το βλέμμα σε ένα σημείο που να επιτρέπει να βλέπεις τα πάντα χωρίς να εστιάζεις πουθενά.

Χαλαρότητα, αναπνοή, αντίληψη χώρου και χρόνου –οι περισσότεροι ζογκλέρ, λένε ότι όλη τους η τέχνη βρίσκεται στην αντίληψη του timing- ψυχραιμία (οι μπάλες θα πέσουν –είναι αναπόφευκτο) και διάθεση για πολλή προπόνηση σε κάτι που κατά βάση είναι άχρηστο, παρά τα χιλιάδες χρόνια που υπάρχει ως ανθρώπινη δραστηριότητα. Κάτι θυμίζουν όλα αυτά. Ή, εν πάση περιπτώσει, θα έπρεπε να θυμίζουν, έτσι δεν είναι; Βεβαίως, κάποιοι θα σπεύσουν να επισημάνουν ότι οι πολεμικές τέχνες κάποτε ήταν (και για ορισμένους, εξακολουθούν να είναι) χρήσιμες, όμως τελικά, για την πλειονότητα των ανθρώπων, η χρησιμότητά τους είναι πιο κοντά σ’ αυτή του juggling: Γυμνάζεις το σώμα σου (στο σύνολό του) με έναν διαφορετικό τρόπο και παράλληλα μαθαίνεις κάτι για τον εαυτό σου.

Η εκμάθηση μιας καινούριας σωματικής δεξιότητας είναι συχνά κάτι πολύ ταπεινωτικό· πάντα ήταν, απλώς τις περισσότερες τέτοιες δεξιότητες τις αποκτήσαμε στα πρώτα χρόνια της ζωής μας και είτε δεν το θυμόμαστε, είτε είχαμε άλλη αντίληψη περί ταπεινότητας. Δραστηριότητες όπως οι πολεμικές τέχνες (ή το juggling), μας φέρνουν στην κατάσταση αυτή και μας δημιουργούν πλείστα όσα προβλήματα –σε σημείο που συχνά τις παρατάμε. Όμως όπως και το δέσιμο των κορδονιών, ή ο συντονισμός του μαχαιριού και του πιρουνιού στο φαγητό (δεξιότητες που παρά τα όσα νομίζουν οι περισσότεροι, χρειαστήκαμε κάμποση προσπάθεια για να αποκτήσουμε), η απάντηση είναι πάντοτε η ίδια: προπόνηση…

...ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

(*) Αφιερωμένο στον Σπύρο Π.

Δείγμα δωρεάν (ΙΙ)

Όσο περνάει ο καιρός, διαδίδεται όλο και περισσότερο στα ντότζο μια άκρως ενοχλητική τάση: οι μεν ενδιαφερόμενοι/υποψήφιοι μαθητές να ζητούν μια δοκιμή (συνήθως ενός μαθήματος αλλά ενίοτε και μιας εβδομάδας ή ενός μήνα) πριν εγγραφούν, οι δε ντοτζάρχες (ναι, το ξέρω αλλά αφενός χρησιμοποιείται ευρέως, αφετέρου δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο προς το παρόν), να προσφέρουν μια τέτοια «υπηρεσία» προκαταβολικά, ήτοι πριν τη ζητήσει καν ο ενδιαφερόμενος/υποψήφιος μαθητής. Προφανώς, επειδή ο ενδιαφερόμενος τη στιγμή εκείνη δεν είναι «υποψήφιος μαθητής» αλλά «δυνητικός πελάτης», θεωρεί ότι δικαιούται ένα τέτοιο δείγμα δωρεάν, ο δε ντοτζάρχης θεωρεί ότι αν το προσφέρει, αυξάνει τις πιθανότητές του να πουλήσει.

Θα προτιμούσα να αποφύγω το γνωστό ντιμπέιτ σχετικά με το ότι τα ντότζο είναι επιχειρήσεις και άρα πρέπει να χρησιμοποιούν τις αντίστοιχες τακτικές προκειμένου να λειτουργήσουν ανταγωνιστικά –όλοι ξέρουμε ότι ζούμε στον καπιταλισμό (ορισμένοι που δεν το ήξεραν, το κατάλαβαν πριν τις γιορτές με τα νέα «Δεκεμβριανά») και όλοι ξέρουμε ότι έρχεται κρίση (ορισμένοι διατείνονται ότι η κρίση έχει ήδη έρθει, αλλά μάλλον δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι εστί κρίση) και όλοι ξέρουμε ότι οι πολεμικές τέχνες δεν είναι και ό,τι πιο δημοφιλές στη χώρα μας, άρα θα πρέπει να γίνουν ορισμένες παραχωρήσεις. Ως εδώ, καλά.

Το πρόβλημα με τη συγκεκριμένη παραχώρηση, είναι διπλό: κατ’ αρχάς, έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με την ιδέα των πολεμικών τεχνών. Και κατά δεύτερον, είναι απολύτως ηλίθια –με το συμπάθιο, αλλά ορισμένα πράγματα δεν υπάρχει πολιτικώς ορθός τρόπος να τα πεις, ακόμα και αν θέλεις να τηρήσεις τους κανόνες πολιτικής ορθότητας (κάτι που η στήλη έχει αποφύγει εδώ και σχεδόν δύο χρόνια). Αλλά ας πιάσουμε τα πράγματα ένα-ένα.

Πρώτα περί της ιδέας των πολεμικών τεχνών: καίτοι τα μαθήματα και οι προπονήσεις σε ένα ντότζο, πληρώνονται με κάποιο οικονομικό αντίτιμο (συνήθως της τάξης των 40-60 ευρώ), οι μαθητές/πελάτες κάποια στιγμή συνειδητοποιούν ότι αυτό με το οποίο πληρώνουν δεν είναι τα χρήματά τους αλλά η δέσμευσή τους απέναντι σε ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο περιλαμβάνει τον εαυτό τους, τον δάσκαλό τους (και τον δάσκαλο του δασκάλου τους και, ενίοτε και τον δάσκαλο του δασκάλου του δασκάλου τους), τους συνασκούμενούς τους και την ίδια την τέχνη. Βεβαίως, το οικονομικό μέρος δεν παύει να υπάρχει (καπιταλισμός κ.λπ., μην επαναλαμβανόμαστε) αλλά τελικά, η δέσμευση και η υποχρέωση (ον, που λένε και οι Ιάπωνες), είναι πολύ μεγαλύτερη από τα λεφτά.

Η εκμάθηση μιας πολεμικής τέχνης, συνοδεύεται από πολύ πόνο –σωματικό, διανοητικό και πνευματικό. Επίσης, συνοδεύεται από ένα ευρύτερο ξεβόλεμα και μια γενικότερη αλλαγή στον τρόπο ζωής του ασκούμενου. Στο μέτρο που ο ασκούμενος συνεχίσει την πορεία του πέρα από την απλή εκμάθηση ενός σετ τεχνικών (στις περισσότερες τέχνες, αυτό συμβαίνει περίπου ένα με δύο χρόνια από την ημέρα που ξεκινάει), θα αντιληφθεί ότι η ζωή του πλέον έχει αλλάξει και δη με έναν τρόπο που δεν είχε καν υποψιαστεί όταν αποφάσισε να διαβεί το κατώφλι ενός ντότζο. Και από τη στιγμή που κάτι τέτοιο όχι μόνο συμβαίνει αλλά είναι ουσιαστικό μέρος αυτού που λέμε μπούντο (σε όποια γλώσσα και αν το λέμε), η ιδέα και μόνο του δωρεάν δείγματος δεν έχει νόημα. Είτε δεσμεύεσαι, είτε δε δεσμεύεσαι.

Και πάμε στο δεύτερο μέρος, αυτό της ηλιθιότητας. Ακόμα και αν παρακάμψει κανείς όλο το κόνσεπτ του πνεύματος των πολεμικών τεχνών (να θυμίσουμε εδώ ότι από μόνη της μια τέτοια παράκαμψη είναι ανόητη καθώς, αν πρόκειται να την κάνουμε, γιατί να μπλεχτούμε με τις πολεμικές τέχνες ευθύς εξαρχής;), δεν παύει να υπάρχει το πρόβλημα της πλήρους απουσίας νοήματος στο να ζητήσει κανείς δείγμα δωρεάν από κάτι που χρειάζεται τουλάχιστον έναν χρόνο για να αποκτήσει υπόσταση. Έτσι δεν είναι;

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εγγραφή σε μια σχολή πολεμικών τεχνών συνιστά έναρξη μιας διαδικασίας εκμάθησης. Πάει να πει, δεν ξέρω κάτι και πάω στο Χ μέρος για να το μάθω. Από τη στιγμή που δεν το ξέρω, τι είναι αυτό που περιμένω να καταλάβω με ένα μάθημα, με πέντε μαθήματα ή με δέκα μαθήματα; Ακόμα και αν δείξω θεαματική συνέπεια (κάτι που δεν κάνει σχεδόν κανείς) και παρουσιαστώ σε όλα τα μαθήματα επί έναν μήνα, πόσα πράγματα θα δω (από την τέχνη ή επάνω στο σώμα μου) ώστε να αποφανθώ ότι η εν λόγω τέχνη δε μου κάνει και καλά θα κάνω να ασχοληθώ με μια άλλη;

Ένας τρόπος να το σκεφτεί κανείς, είναι με το μάθημα μιας ξένης γλώσσας: δεν ξέρω Γαλλικά, πάω σε ένα φροντιστήριο να μάθω, κάνω ένα μάθημα (ή δύο ή πέντε) και αποφαίνομαι ότι τα Γαλλικά δε μου κάνουν. ΟΚ, αλλά πόσα Γαλλικά έμαθα σε ένα μάθημα (ή δύο ή πέντε) ώστε να έχει νόημα να μιλήσω για μια γλώσσα που σέρνει πίσω της μια ιστορία τουλάχιστον 1200 χρόνων (και αν συνυπολογίσουμε τους Φράγκους και τους Γαλάτες, ίσως και μεγαλύτερη); Ακόμα και αν θεωρήσουμε ότι οι πολεμικές τέχνες δεν είναι τόσο παλιές (που οι περισσότερες δεν είναι), και μόνο η διαδικασία εξοικείωσης του σώματος σε ένα καινούριο σύστημα κίνησης, καθιστά την εκμάθησή τους εξίσου (αν όχι περισσότερο) δύσκολη με αυτή της εκμάθησης μιας γλώσσας. Για να μη μιλήσουμε για το ότι συχνά η εκμάθηση μιας πολεμικής τέχνης, περιλαμβάνει και την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ή τουλάχιστον ενός μέρους του λεξιλογίου της.

Εν ολίγοις, σύντροφοι καταναλωτές, όσο και αν η συμμετοχή σε ένα ντότζο είναι θέμα παροχής υπηρεσιών, είναι κάτι πολύ πιο ευρύ –και δεν μπήκαμε καν σε ιδεολογικά θέματα ή θέματα θεωρητικού υποβάθρου (αυτό που ορισμένοι αποκαλούν φιλοσοφία των πολεμικών τεχνών). Ακόμα και αν μείνουμε στα απολύτως πρακτικά ζητήματα, το δωρεάν δείγμα μπορεί να έχει νόημα αν μιλάμε για σαμπουάν αλλά δεν έχει κανένα νόημα αν μιλάμε για ντότζο. Απλά και χωρίς πολλά-πολλά…

...ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

ΥΓ
Το κείμενο αυτό περιέχει ορισμένα πράγματα που,
για λόγους χώρου, κόπηκαν από το παλιότερο, ομότιτλο κείμενο. Αν και για τις ανάγκες του μπλογκ θα μπορούσα να τα ενοποιήσω, προτίμησα να τα δημοσιεύσω και τα δύο, ζητώντας συγνώμη για τα σημεία στα οποία υπάρχει αλληλεπικάλυψη.

Τα ράσα (δεν;) κάνουν τον παπά

Ο χώρος στον οποίο προπονούμαι είναι πολλαπλών χρήσεων –αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται για ένα ντότζο στο οποίο διδάσκεται μια πολεμική τέχνη αλλά πολλές, ενίοτε δε και ταυτόχρονα. Ως αναπόφευκτο επακόλουθο, κάθε δεδομένη στιγμή, ο επισκέπτης θα δει να μπαινοβγαίνουν στους κοινόχρηστους χώρους άνθρωποι με λευκή (ή μπλε) φόρμα (Τζούντο), με λευκό σακάκι και μαύρη (ή μπλε) χακάμα (Αϊκίντο), με μπλε σακάκι και μπλε χακάμα (Ιάιντο), με μπλε σακάκι, μπλε χακάμα και πανοπλία (Κέντο), με λευκό σακάκι, μπλε χακάμα και πανοπλία (Ναγκινάτα), με μαύρο σακάκι και μαύρο παντελόνι (Κένπο Καράτε) ή με απλό παντελόνι και τ-σερτ (Συστέμα). Πολύχρωμο πλήθος –αν και με κάπως περιορισμένη χρωματική φαντασία– και αρκετά μπερδεμένο για τον «αμύητο» επισκέπτη.

Σε τέτοιου είδους χώρους, περισσότερο ίσως από ό,τι σε άλλους που εστιάζουν σε μια τέχνη, οι επισκέπτες αναρωτιούνται γιατί όλη αυτή η πολυχρωμία –στην πραγματικότητα, αναρωτιούνται γιατί τόσες πολλές διαφορετικές «στολές» αφού στην πραγματικότητα όλοι ασκούνται στις πολεμικές τέχνες. Ειδικά η χακάμα φαίνεται να προβληματίζει αρκετούς· η φόρμα του Τζούντο, του Αϊκίντο ή του Καράτε έχουν μια προφανή λειτουργικότητα, αλλά ένα τεράστιο παντελόνι-φούστα που παραπέμπει στην Ιαπωνία του 16ου αιώνα έρχεται μάλλον δύσκολο στη χώνεψη των Αθηναίων του 21ου. Και, αναπόφευκτα, αρχίζουν οι σαχλαμάρες περί σαμουράι, σογκούν κ.λπ. καθώς και τα σχόλια περί του πόσο εκτός πραγματικότητας είναι όλα αυτά, πόσο οι ασκούμενοι χάνουν τον χρόνο τους και πόσο καλύτερα θα έκαναν αν ασκούνταν σε κάτι πιο ρεαλιστικό και γειωμένο στην καθημερινότητα των δυτικών κοινωνιών.

Προφανώς, μια τέτοια κριτική έχει κάποια βάση, καίτοι συχνά εκφράζεται κάπως επιδερμικά –και αναφέρομαι εδώ σε όσους πράγματι επικρίνουν και όχι στην καλοπροαίρετη πλάκα μεταξύ συνασκούμενων σε διαφορετικές πολεμικές τέχνες. Σίγουρα, η εκμάθηση μιας τέχνης που εστιάζει στην πρακτική αυτοάμυνα, δεν μπορεί να γίνεται με «στολές» αλλά θα πρέπει να λάβει υπόψη την πραγματικότητα στην οποία θα κληθεί να εφαρμόσει την αυτοάμυνα ο εκπαιδευόμενος. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στις σχολές στρατού και αστυνομίας, δε διδάσκονται κλασσικές πολεμικές τέχνες αλλά σύγχρονα μεικτά συστήματα με τους εκπαιδευόμενους να φορούν καθημερινά ρούχα. Στις πολεμικές τέχνες, ωστόσο, το θέμα είναι κάπως πιο σύνθετο· όπως έχουμε πει (για την ακρίβεια, επαναλάβει μέχρι ναυτίας), η αυτοάμυνα εκεί είναι μέρος μόνο της συνολικής εικόνας και ακόμα και αυτή, εκφράζεται καλύτερα μέσα σε ένα πλαίσιο που δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει και τις ειδικές ενδυμασίες. Τουλάχιστον μέχρι ένα επίπεδο.

Αυτό που βασικά συμβαίνει στις πολεμικές τέχνες, από την αρχή της ενασχόλησης μαζί τους και ως ένα σημείο της διαδρομής (το σημείο στο οποίο ο ασκούμενος παύει να είναι αρχάριος μαθητής και γίνεται αυτό που οι αγγλόφωνοι αποκαλούν «practitioner») είναι ένας επανα-προγραμματισμός του νου και του σώματος. Ο ασκούμενος εκθέτει τον εαυτό του σε ένα σύστημα που του αλλάζει τον τρόπο που κινείται, που σκέφτεται και που δρα· στην ουσία του αλλάζει τον τρόπο που ζει. Αποκτά μια άλλη αντίληψη περί χώρου και περί χρόνου, βλέπει τους ανθρώπους γύρω του με διαφορετικό τρόπο, αναπνέει αλλιώτικα και οξύνει τις αισθήσεις του (κυρίως την κιναίσθησή του) σε σημείο σχεδόν εξωπραγματικό –και όλα αυτά ακόμα και πριν τα υψηλά επίπεδα γνώσης. Η όλη εμπειρία είναι ένα σοκ για το νευρικό σύστημα και δη ένα σοκ διαρκείας.

Οι «στολές» (παρεμπιπτόντως, επιμένω ότι το «φόρμες» είναι σωστότερο) είναι απλώς ένας τρόπος να μειωθεί το σοκ αυτό και να διευκολυνθεί η μετάβαση από την πρότερη κατάσταση στη μεταγενέστερη. Προφανώς κάθε άσκηση θέλει άνετα ρούχα, όμως ο λόγος που στις πολεμικές τέχνες χρησιμοποιούνται αυτά τα ρούχα δεν είναι η ευκολία της κίνησης –είναι, κυρίως, το γύρισμα ενός νοητικού διακόπτη: μπαίνω στο ντότζο, φοράω τα ρούχα αυτά και, άρα, για τις επόμενες μια-δύο ώρες, παίζω έναν διαφορετικό ρόλο. Ναι, είναι ρόλος και παραμένει ρόλος για αρκετό καιρό –μέχρι νους και σώμα να αλλάξουν τόσο ώστε ο ρόλος να γίνει πραγματικότητα. Από εκεί και πέρα, ο σκοπός έχει επιτευχθεί και οι στολές/φόρμες περιττεύουν. Έχει κανείς αμφιβολία ότι ένας υψηλού επιπέδου τζουντόκα/καρατέκα/αϊκιντόκα/whatever, μπορεί να κάνει Τζούντο/Καράτε/Αϊκίντο/whatever, χωρίς τη φόρμα;

Μη γελιόμαστε: οι περισσότεροι δε διαθέτουμε την πειθαρχία ενός πολεμιστή που ετοιμάζεται για μάχη –στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να διαθέτουμε ένα μέρος από την πειθαρχία ενός αθλητή αλλά ακόμα και στην περίπτωση του αθλητισμού, αυτά που διακυβεύονται είναι πολύ μικρότερης αξίας. Όταν ερχόμαστε σε επαφή με τις πολεμικές τέχνες, συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να βάλουμε τον εαυτό μας σε μια πρωτόγνωρη πειθαρχία που πολύ συχνά, είναι απολύτως ασύμβατη με την καθημερινότητά μας. Μια μεταμφίεση όπως τα ρούχα προπόνησης, είναι ένα ακόμα βοήθημα (μαζί με την εξωτική ορολογία, τα τελετουργικά αρχής και λήξης της προπόνησης, τη διακόσμηση κ.λπ.) προκειμένου να μπορέσουμε να αποκτήσουμε την πειθαρχία αυτή και να προχωρήσουμε –τουλάχιστον μέχρι του σημείου που θα γίνει μέσα μας το καίριο κλικ.

Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από σύμβολα προκειμένου να αντιληφθούν καλύτερα την πραγματικότητα και τη θέση τους μέσα σ’ αυτή. Οι εξωτικές φορεσιές των πολεμικών τεχνών είναι ένα τέτοιο σύμβολο που, όπως και όλα τα υπόλοιπα σύμβολα άλλωστε, κάποια στιγμή εξαντλεί τη χρησιμότητά της. Ένας ιερέας δεν παύει να είναι ιερέας όταν βγάζει το σχήμα του και ένας γιατρός παραμένει γιατρός ακόμα και όταν δε φοράει τη λευκή μπλούζα. Αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι το σε ποιο σημείο της διαδρομής του, ο ιερέας αρχίζει να αισθάνεται ιερέας, ο γιατρός, γιατρός και ο ασκούμενος στις πολεμικές τέχνες, μπουντόκα…

...ή έτσι λεει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

Μην κινηθείς! Εκινήθης!

Δεν είναι γνωστό τοις πάσι –αλλά θα έπρεπε να είναι: η λέξη «ντότζο» (道場), ήτοι χώρος εξάσκησης, δεν προέρχεται από τις πολεμικές τέχνες αλλά από τον Βουδισμό Ζεν. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται στον χώρο στον οποίο πηγαίνουν οι μοναχοί για να κάνουν Ζαζέν, πα’ να πει, να καθίσουν στη θέση του λωτού ή σε σέιζα και να μην κάνουν τίποτα για μια ώρα. Σε τακτά χρονικά διαστήματα –περίπου ανά 45 λεπτά– οι ασκούμενοι σηκώνονται βαδίζουν για μερικά λεπτά με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο (κινχίν) ώστε να ξε-πιαστούν και να κυκλοφορήσει το αίμα τους και στη συνέχεια κάθονται ξανά, για ένα ακόμα 45λεπτο. Οι κύκλοι αυτοί επαναλαμβάνονται δύο ή τρεις φορές, μέχρι να τελειώσει η εξάσκηση για την ημέρα.

Όσοι δεν έχουν δοκιμάσει την εξαιρετικά ζόρικη αυτή άσκηση, διερωτώνται από πού και ως πού πρόκειται όντως για άσκηση και γιατί ο χώρος στον οποίο διεξάγεται να λέγεται «ντότζο» –σε τελική ανάλυση, οι άνθρωποι αυτοί δεν κάνουν τίποτα, έτσι δεν είναι; Το λένε μάλιστα και οι ίδιοι: το κάθισμα στο Ζεν, λέγεται «σικαντάζα», δηλαδή «απλώς κάθισμα», και παρά την τάση μας στη Δύση να αποκαλούμε τη μέθοδο αυτή, «διαλογισμό», πρόκειται στην πραγματικότητα για ακριβώς το αντίθετο: το ζητούμενο στο Ζαζέν δεν είναι το να «διαλογιστείς», αλλά το να μην «διαλογιστείς»· το να αδειάσεις τον νου σου από τα πάντα και απλώς να βιώσεις τη στιγμή.

Τα κείμενα των δασκάλων του Ζεν δείχνουν ότι η βασική άσκηση του Ζαζέν, το «απλό κάθισμα» είναι υπόθεση πολύ πιο σοβαρή από όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Οι άνθρωποι αυτοί μιλούν για το Ζαζέν σαν να πρόκειται για μια υπόθεση ζωής και θανάτου· ο ίδιος ο Βούδας, ο επικεφαλής της συγκεκριμένης κοσμοθεωρίας, κάθισε κάτω από ένα δέντρο και υποσχέθηκε στον εαυτό του ότι ή θα φτάσει στη συνειδητοποίηση (μέσω της συγκεκριμένης άσκησης) ή θα πεθάνει. Και οι άνθρωποι που ακολουθούν την κοσμοθεωρία του, αντιμετωπίζουν –τουλάχιστον οι σοβαρότεροι από αυτούς– με τον ίδιο τρόπο. Κάθε κάθισμα είναι μια μάχη με τον εαυτό μας και μόνο ένας μπορεί να βγει ζωντανός.

Για τη δυσκολία της άσκησης του Ζαζέν δε χρειάζεται, ωστόσο, να αρκεστούμε στις αφηγήσεις των δασκάλων· αρκεί να σκεφτούμε λιγάκι το πόσο αντιφατική είναι μια τέτοια άσκηση με τα χαρακτηριστικά του δυτικού κόσμου/πολιτισμού. Αφενός έχουμε μάθει να γεμίζουμε τον κόσμο μας και το μυαλό μας με πληροφορίες (και, άρα, η απουσία αυτών μας φαίνεται αδιανόητη). Και αφετέρου, επειδή είμαστε τόσο γεμάτοι από ανασφάλειες, που η προοπτική να σταθούμε ενώπιοι ενωπίοις απέναντι στον εαυτό μας, μας φαίνεται στην καλύτερη (;) περίπτωση γελοία και στη χειρότερη (;) απολύτως τρομακτική. Μ’ άλλα λόγια, έχουμε μάθει να ετεροπροσδιοριζόμαστε και το Ζαζέν μας προκαλεί να αυτοπροσδιοριστούμε.

Το πρόβλημα του ετεροπροσδιορισμού, υπάρχει και στις πολεμικές τέχνες: στις περισσότερες από αυτές, καλούμαστε να λειτουργήσουμε με βάση τη δράση ενός αντιπάλου, είτε αυτός είναι ορατός (Τζούντο, Κέντο, Κουνγκ Φου, Αϊκίντο), είτε αόρατος (Ιάιντο, Τάι τσι, Κάτα του καράτε). Μπορούμε να λειτουργήσουμε προλαβαίνοντας την κίνηση του αντιπάλου ή αντιδρώντας σ’ αυτή, όμως σε κάθε περίπτωση, ο αντίπαλος είναι εκεί και ό,τι κάνουμε αλληλεπιδρά με τις κινήσεις του. Στο Ζαζέν, ωστόσο, δεν υπάρχει αντίπαλος και δεν υπάρχει πράξη. Υπάρχει μόνο το κάθισμα και ο εαυτός μας.

Σε έναν κόσμο γεμάτο κίνηση, το Ζαζέν αντιπροτείνει την ακινησία και σε έναν νου που κινείται διαρκώς (στο Βουδισμό αυτό αποκαλείται νους-πίθηκος ή «σινέν») αντιπαραβάλλει τον νου που είναι κενός από κάθε σκέψη («μουσίν»). Μόνο έτσι, επιτυγχάνεται αυτό που είθισται να αποκαλούμε «φώτιση» (σατόρι), μια εμπειρία-κατάσταση που κερδίζεται μόνο με διαρκή άσκηση –πρόκειται για μια κατάσταση συνειδητότητας που δεν έρχεται μια φορά στη ζωή μας και την αλλάζει αλλά για κάτι που έρχεται και χάνεται και που ο μόνος τρόπος να μείνει, είναι μέσω της διαρκούς άσκησης.

Θυμίζει τις πολεμικές τέχνες, έτσι δεν είναι; Η καθημερινή άσκηση στο ντότζο, γίνεται για να προγραμματίσει το σώμα και τον νου μας κατά τέτοιον τρόπο που όταν/αν μας χρειαστεί, να λειτουργήσουν όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται –να αμυνθούμε, να εξουδετερώσουμε έναν αντίπαλο ή να αποφύγουμε τις σοβαρότερες συνέπειες μιας συμπλοκής. Κάτι αντίστοιχο επιδιώκει και το Ζαζέν: προγραμματίζει κανείς τον νου του (και, κατά κάποιον τρόπο και το σώμα του, στο μέτρο που αυτό περιβάλλει τον νου) ώστε να λειτουργήσει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται στην καθημερινή ζωή. Δηλαδή, σε ένα πεδίο πολύ πιο ευρύ από αυτό στο οποίο καλείται να λειτουργήσει η πολεμική τέχνη.

Αξίζει να τα έχει όλα αυτά κανείς κατά νου, κάθε φορά που μπαίνει στο ντότζο και ετοιμάζεται για μια προπόνηση. Οι άνθρωποι που συνέλαβαν την έννοια του ντότζο, εννοούσαν κάτι παραπέρα από ένα απλό γυμναστήριο· εννοούσαν έναν χώρο στον οποίο κάθε στιγμή, κάνουμε μια μάχη, συχνά με έναν αντίπαλο αλλά πάντοτε με τον εαυτό μας. Μια τέτοια μάχη ενδέχεται να μην έχει τους εντυπωσιακούς τραυματισμούς που έχει, π.χ. ένας αγώνας πυγμαχίας ή μια αναμέτρηση με ξίφη, όμως οι «ουλές» που αφήνει συχνά είναι πολύ πιο βαθιές από μια χαρακιά που θα γιατρευτεί με μερικά ράμματα. Στον κόσμο γύρω μας, συνήθως λειτουργούμε παρακάμπτοντας αυτό που πραγματικά είμαστε –στο ντότζο, δεν μπορούμε παρά να το κοιτάξουμε κατάματα και να το αντιμετωπίσουμε…

...ή έτσι λέει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...