Sunday, March 6, 2011

Κάτα -τα φαινόμενα

«Ρε παιδί μου μπορώ να καταλάβω τα εθιμοτυπικά –σε τελική ανάλυση, οι πολεμικές τέχνες προέρχονται από έναν άλλο πολιτισμό και εκεί οι άνθρωποι κάνουν τα πράγματα αλλιώς–, μπορώ να καταλάβω τις υψηλές φιλοσοφικές έννοιες –δηλαδή, δεν μπορώ αλλά αρχάριος είμαι ακόμα, οπότε δεν προβλέπεται να τις καταλαβαίνω–, μπορώ να καταλάβω το γιατί σταματάμε τα χτυπήματα πριν κάνουν ζημιά, μπορώ να καταλάβω ένα σωρό πράγματα που πριν ξεκινήσω δεν καταλάβαινα. Εξακολουθώ όμως να μην μπορώ να καταλάβω τα κάτα. Τι νόημα έχει να διδάσκεσαι βάσει σεναρίου; Σάμπως θα γίνουν ποτέ τα πράγματα όπως στο σενάριο; Και αν κάποτε γίνουν βάσει του σεναρίου, θα θυμηθείς να εφαρμόσεις το σενάριο; Χώρια που από τη στιγμή που κάνεις κινήσεις στον αέρα, τι @&*%$ προπόνηση κάνουμε; Ούτε καν το σενάριο δε μαθαίνουμε».

Τα παραπάνω ήταν η συνοπτική εκδοχή και τα κυριότερα ερωτήματα του αρχάριου συντεχνίτη (κάποτε πρέπει να βρεθεί μια κατάλληλη λέξη γι’ αυτά τα πράγματα, το έχουμε ξαναπεί, όχι;)· όντας σπουδαγμένος και ρηξικέλευθος, ο φίλος μας μίλαγε επί κάνα πεντάλεπτο για να στερεώσει καλά το πρόβλημά του. Όπως ήταν αναμενόμενο για το συγκεκριμένο ζήτημα, δεν απεφεύχθησαν αναφορές στην αντιπαραβολή μεταξύ «κλασσικών» και «σύγχρονων» πολεμικών τεχνών, στον γνωστό «δρόμο» και στις συνθήκες που επικρατούν εκεί, στον εκφυλισμό των πολεμικών τεχνών στις μέρες μας και στην ανάγκη αναθεώρησής τους (αυτό, βεβαίως, πάει σετάκι με το περί «κλασσικές VS σύγχρονες»), στα κολλήματα των Ιαπώνων (ναι, τα περί «άλλου πολιτισμού» και περί κατανόησής του πήγαν στα τσακίδια), στον Βουδισμό και στα θρησκευτικά τελετουργικά (αυτό κι αν ήταν κβαντικό άλμα) κ.λπ., κ.λπ.

Τον όφι εκ της οπής, ανέλαβε, ως συνήθως να εκβάλλει ο σεμπάι –το κουράγιο αυτού του ανθρώπου να κάνει τις ίδιες συζητήσεις τριάντα χρόνια δεν παύει να μας εντυπωσιάζει. Με ήπια φωνή, προκειμένου να καλμάρει τον συντεχνίτη που είχε πάρει φόρα και καρίκωνε στις δώδεκα χιλιάδες στροφές, χτύπησε το πρόβλημα κατευθείαν στη ρίζα του: «Πρώτον, κατά κανόνα τα κάτα δεν είναι ασκήσεις κατά μόνας και δεύτερον, τα κάτα δεν είναι σενάρια. Να ξεκινήσουμε από εκεί και να πάμε στις λεπτομέρειες;» Περιττό να αναφέρω ότι η δήλωση είχε στον φίλο μας το ίδιο αποτέλεσμα με αυτό που έχει το να ανοίξεις μια ομπρέλα στα μούτρα ενός σκύλου που έρχεται τρέχοντας και γαυγίζοντας προς το μέρος, επιβουλευόμενος τη σωματική σου ακεραιότητα –αν δεν το έχετε δει ποτέ, το θέαμα είναι εντυπωσιακό· ένας άλλος τρόπος να το παρομοιάσει κανείς, είναι με το θέαμα του ανθρώπου που πάει να σπρώξει μια πόρτα ασανσέρ από μέσα (εκεί συμβαίνει κυρίως), ακριβώς τη στιγμή που κάποιος άλλος την τραβάει απ’ έξω.

Μαθημένοι από το καράτε (και, ίσως, από το ιάιντο, αν και το ιάιντο μπήκε στη ζωή μας πολύ πρόσφατα), οι περισσότεροι θεωρούμε τα κάτα ως «σκιαμαχία» –δεν είναι λίγοι μάλιστα αυτοί που χρησιμοποιούν αυτή ακριβώς τη λέξη για να τα περιγράψουν. Ωστόσο, η λέξη «κάτα», χρησιμοποιείται κατά κανόνα στις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες για να περιγράψει ασκήσεις με πραγματικό αντίπαλο –όχι με φανταστικό. Αν δε, θέλουμε να είμαστε εξόχως «παραδοσιακοί» (ό,τι και αν σημαίνει αυτό), τον ρόλο του ούκε (αυτού που εκκινεί την επίθεση και που, τελικά, υφίσταται τις συνέπειές της, ήτοι την αντεπίθεση και την «ήττα»), είναι ο πιο προχωρημένος και, κατά προτίμηση, ο ίδιος ο δάσκαλος. Και αυτό, ώστε να μπορεί να ελέγχει τον ρυθμό, την απόσταση, τις γωνίες, τον συγχρονισμό και την τεχνική του –κατ’ αρχάς– αμυνόμενου και εν συνεχεία αντεπιτιθέμενου –προφανώς, ακόμα και ο πιο κακόπιστος, μπορεί να αντιληφθεί ότι τα παραπάνω στοιχεία (ρυθμός, απόσταση κ.λπ.) είναι τα ουσιώδη στοιχεία μιας τεχνικής και ότι αυτά βασικά είναι που διδάσκεται κανείς μέσω των κάτα.

Σε συνέχεια του παραπάνω, ακόμα και στα κάτα που εκτελεί κανείς χωρίς αντίπαλο, το σενάριο είναι το λιγότερο σημαντικό στοιχείο –απόδειξη ότι σχεδόν ποτέ οι μεγάλοι δάσκαλοι δε συμφωνούν στο σενάριο του κάτα όταν κάνουν αυτό που αποκαλείται «μπουνκάι», ήτοι «ανάλυση» ή «αποσυναρμολόγηση» (παρεμπιπτόντως, κάποιοι αποδίδουν το μπουνκάι ως «εφαρμογή» –close but no cigar). Το σενάριο υπάρχει –¬κυρίως– για τη διευκόλυνση του εκπαιδευόμενου και για να μην βαριέται αυτός εκτελώντας ατελείωτα κιχόν το ένα πίσω από το άλλο. Στην πραγματικότητα, και εδώ βρίσκει κανείς τη σοφία των ανθρώπων που έφτιαξαν τα κάτα, τα κάτα αποτελούν συνδυασμούς των αναγκαίων για την τέχνη ή τη σχολή/στιλ τεχνικών. Τι πάει να πει «αναγκαίων για την τέχνη»; Πάει να πει, των στοιχείων που η σχολή θεωρεί (α) ότι διδάσκουν το συγκριτικό της πλεονέκτημα έναντι των άλλων σχολών (το θυμόμαστε ότι κάποτε όταν οι άνθρωποι έλεγαν «πολεμικές τέχνες», κυριολεκτούσαν με το «πολεμικές», έτσι;), και, (β) ότι μεταφέρουν τον δικό της τρόπο οργάνωσης σώματος και νου.

Κάθε μαχητής, μάχεται βάση κάποιων χαρακτηριστικών –φυλετικών, κοινωνικών, ατομικών, ανατομικών κ.λπ. Έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της πολεμικής τους ιστορίας μαχόμενοι μεταξύ τους, οι Ιάπωνες έδωσαν βάση στα διαφορετικά συστήματα εκπαίδευσης του σώματος (και λέγοντας «σώμα», εννοούμε περισσότερο το νευρικό σύστημα παρά το μυϊκό –αυτό θα ακολουθήσει). Μέσω των κάτα, κάθε σχολή/στιλ, έφτιαχνε μαχητές βάσει της δικής της αντίληψης περί αποτελεσματικότητας στη μάχη, μιας αντίληψης που είχε προέλθει από την πρακτική της μάχης –«Αφού δούλεψε στο πεδίο της μάχης, θα είναι σωστό. Για να το αναλύσουμε». Εξασκούμενος στα κάτα, ο ασκούμενος αποκτά Καλές Συνήθειες ™ –δεν μαθαίνει ρόλους– με τον ίδιο τρόπο που ένας μαθητής ωδείου αποκτά καλύτερη αίσθηση του οργάνου του (και της μουσικής γενικότερα) παίζοντας κλίμακες. Συνεπώς, το ζητούμενο δεν είναι να μάθεις να αντιδράς με την αντεπίθεση Α στην επίθεση Β αλλά να μάθεις να αντιδράς και δη, με τον τρόπο της σχολής. Αν έχεις δουλέψει τα κάτα όπως πρέπει, η αντίδραση θα είναι αποτελεσματική και, κατά συνέπεια, σωστή…

...ή έτσι λεει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

No comments: