Sunday, March 6, 2011

Τα ράσα (δεν;) κάνουν τον παπά

Ο χώρος στον οποίο προπονούμαι είναι πολλαπλών χρήσεων –αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται για ένα ντότζο στο οποίο διδάσκεται μια πολεμική τέχνη αλλά πολλές, ενίοτε δε και ταυτόχρονα. Ως αναπόφευκτο επακόλουθο, κάθε δεδομένη στιγμή, ο επισκέπτης θα δει να μπαινοβγαίνουν στους κοινόχρηστους χώρους άνθρωποι με λευκή (ή μπλε) φόρμα (Τζούντο), με λευκό σακάκι και μαύρη (ή μπλε) χακάμα (Αϊκίντο), με μπλε σακάκι και μπλε χακάμα (Ιάιντο), με μπλε σακάκι, μπλε χακάμα και πανοπλία (Κέντο), με λευκό σακάκι, μπλε χακάμα και πανοπλία (Ναγκινάτα), με μαύρο σακάκι και μαύρο παντελόνι (Κένπο Καράτε) ή με απλό παντελόνι και τ-σερτ (Συστέμα). Πολύχρωμο πλήθος –αν και με κάπως περιορισμένη χρωματική φαντασία– και αρκετά μπερδεμένο για τον «αμύητο» επισκέπτη.

Σε τέτοιου είδους χώρους, περισσότερο ίσως από ό,τι σε άλλους που εστιάζουν σε μια τέχνη, οι επισκέπτες αναρωτιούνται γιατί όλη αυτή η πολυχρωμία –στην πραγματικότητα, αναρωτιούνται γιατί τόσες πολλές διαφορετικές «στολές» αφού στην πραγματικότητα όλοι ασκούνται στις πολεμικές τέχνες. Ειδικά η χακάμα φαίνεται να προβληματίζει αρκετούς· η φόρμα του Τζούντο, του Αϊκίντο ή του Καράτε έχουν μια προφανή λειτουργικότητα, αλλά ένα τεράστιο παντελόνι-φούστα που παραπέμπει στην Ιαπωνία του 16ου αιώνα έρχεται μάλλον δύσκολο στη χώνεψη των Αθηναίων του 21ου. Και, αναπόφευκτα, αρχίζουν οι σαχλαμάρες περί σαμουράι, σογκούν κ.λπ. καθώς και τα σχόλια περί του πόσο εκτός πραγματικότητας είναι όλα αυτά, πόσο οι ασκούμενοι χάνουν τον χρόνο τους και πόσο καλύτερα θα έκαναν αν ασκούνταν σε κάτι πιο ρεαλιστικό και γειωμένο στην καθημερινότητα των δυτικών κοινωνιών.

Προφανώς, μια τέτοια κριτική έχει κάποια βάση, καίτοι συχνά εκφράζεται κάπως επιδερμικά –και αναφέρομαι εδώ σε όσους πράγματι επικρίνουν και όχι στην καλοπροαίρετη πλάκα μεταξύ συνασκούμενων σε διαφορετικές πολεμικές τέχνες. Σίγουρα, η εκμάθηση μιας τέχνης που εστιάζει στην πρακτική αυτοάμυνα, δεν μπορεί να γίνεται με «στολές» αλλά θα πρέπει να λάβει υπόψη την πραγματικότητα στην οποία θα κληθεί να εφαρμόσει την αυτοάμυνα ο εκπαιδευόμενος. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που στις σχολές στρατού και αστυνομίας, δε διδάσκονται κλασσικές πολεμικές τέχνες αλλά σύγχρονα μεικτά συστήματα με τους εκπαιδευόμενους να φορούν καθημερινά ρούχα. Στις πολεμικές τέχνες, ωστόσο, το θέμα είναι κάπως πιο σύνθετο· όπως έχουμε πει (για την ακρίβεια, επαναλάβει μέχρι ναυτίας), η αυτοάμυνα εκεί είναι μέρος μόνο της συνολικής εικόνας και ακόμα και αυτή, εκφράζεται καλύτερα μέσα σε ένα πλαίσιο που δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει και τις ειδικές ενδυμασίες. Τουλάχιστον μέχρι ένα επίπεδο.

Αυτό που βασικά συμβαίνει στις πολεμικές τέχνες, από την αρχή της ενασχόλησης μαζί τους και ως ένα σημείο της διαδρομής (το σημείο στο οποίο ο ασκούμενος παύει να είναι αρχάριος μαθητής και γίνεται αυτό που οι αγγλόφωνοι αποκαλούν «practitioner») είναι ένας επανα-προγραμματισμός του νου και του σώματος. Ο ασκούμενος εκθέτει τον εαυτό του σε ένα σύστημα που του αλλάζει τον τρόπο που κινείται, που σκέφτεται και που δρα· στην ουσία του αλλάζει τον τρόπο που ζει. Αποκτά μια άλλη αντίληψη περί χώρου και περί χρόνου, βλέπει τους ανθρώπους γύρω του με διαφορετικό τρόπο, αναπνέει αλλιώτικα και οξύνει τις αισθήσεις του (κυρίως την κιναίσθησή του) σε σημείο σχεδόν εξωπραγματικό –και όλα αυτά ακόμα και πριν τα υψηλά επίπεδα γνώσης. Η όλη εμπειρία είναι ένα σοκ για το νευρικό σύστημα και δη ένα σοκ διαρκείας.

Οι «στολές» (παρεμπιπτόντως, επιμένω ότι το «φόρμες» είναι σωστότερο) είναι απλώς ένας τρόπος να μειωθεί το σοκ αυτό και να διευκολυνθεί η μετάβαση από την πρότερη κατάσταση στη μεταγενέστερη. Προφανώς κάθε άσκηση θέλει άνετα ρούχα, όμως ο λόγος που στις πολεμικές τέχνες χρησιμοποιούνται αυτά τα ρούχα δεν είναι η ευκολία της κίνησης –είναι, κυρίως, το γύρισμα ενός νοητικού διακόπτη: μπαίνω στο ντότζο, φοράω τα ρούχα αυτά και, άρα, για τις επόμενες μια-δύο ώρες, παίζω έναν διαφορετικό ρόλο. Ναι, είναι ρόλος και παραμένει ρόλος για αρκετό καιρό –μέχρι νους και σώμα να αλλάξουν τόσο ώστε ο ρόλος να γίνει πραγματικότητα. Από εκεί και πέρα, ο σκοπός έχει επιτευχθεί και οι στολές/φόρμες περιττεύουν. Έχει κανείς αμφιβολία ότι ένας υψηλού επιπέδου τζουντόκα/καρατέκα/αϊκιντόκα/whatever, μπορεί να κάνει Τζούντο/Καράτε/Αϊκίντο/whatever, χωρίς τη φόρμα;

Μη γελιόμαστε: οι περισσότεροι δε διαθέτουμε την πειθαρχία ενός πολεμιστή που ετοιμάζεται για μάχη –στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να διαθέτουμε ένα μέρος από την πειθαρχία ενός αθλητή αλλά ακόμα και στην περίπτωση του αθλητισμού, αυτά που διακυβεύονται είναι πολύ μικρότερης αξίας. Όταν ερχόμαστε σε επαφή με τις πολεμικές τέχνες, συνειδητοποιούμε ότι πρέπει να βάλουμε τον εαυτό μας σε μια πρωτόγνωρη πειθαρχία που πολύ συχνά, είναι απολύτως ασύμβατη με την καθημερινότητά μας. Μια μεταμφίεση όπως τα ρούχα προπόνησης, είναι ένα ακόμα βοήθημα (μαζί με την εξωτική ορολογία, τα τελετουργικά αρχής και λήξης της προπόνησης, τη διακόσμηση κ.λπ.) προκειμένου να μπορέσουμε να αποκτήσουμε την πειθαρχία αυτή και να προχωρήσουμε –τουλάχιστον μέχρι του σημείου που θα γίνει μέσα μας το καίριο κλικ.

Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη από σύμβολα προκειμένου να αντιληφθούν καλύτερα την πραγματικότητα και τη θέση τους μέσα σ’ αυτή. Οι εξωτικές φορεσιές των πολεμικών τεχνών είναι ένα τέτοιο σύμβολο που, όπως και όλα τα υπόλοιπα σύμβολα άλλωστε, κάποια στιγμή εξαντλεί τη χρησιμότητά της. Ένας ιερέας δεν παύει να είναι ιερέας όταν βγάζει το σχήμα του και ένας γιατρός παραμένει γιατρός ακόμα και όταν δε φοράει τη λευκή μπλούζα. Αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι το σε ποιο σημείο της διαδρομής του, ο ιερέας αρχίζει να αισθάνεται ιερέας, ο γιατρός, γιατρός και ο ασκούμενος στις πολεμικές τέχνες, μπουντόκα…

...ή έτσι λεει ο σεμπάι τουλάχιστον. Εγώ απλώς το μεταφέρω...

No comments: