Sunday, March 6, 2011

Το ποτάμι πίσω δε γυρνά!

Πριν από καμιά τριανταριά χρόνια, όταν πρωτοξεκίνησα να ασχολούμαι με τις πολεμικές τέχνες –και πριν αρχίσουν διάφοροι να λένε εξυπνάδες, εννοώ φιλολογικά/ακαδημαϊκά, ήτοι για να καλύψω την παιδική μου περιέργεια– το πιο σημαντικό πρόβλημα που υπήρχε δεν ήταν η έλλειψη δασκάλων, το περιορισμένο φάσμα πολεμικών τεχνών που διατίθεντο στην αγορά, η μειωμένη διασπορά των σχολών ανά την επικράτεια ή το χαμηλό επίπεδο των εκπαιδευτών –όχι ότι αυτά δεν ήταν βεβαίως προβλήματα, όμως αυτό που ταλάνιζε όλους τους συνομηλίκους μου τότε και που έχει αλλάξει άρδην στην εποχή μας, ήταν η έλλειψη πληροφόρησης για τις τέχνες. Ήτοι η δυνατότητα που είχε κάποιος (για την ακρίβεια, η δυνατότητα που δεν είχε) να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με την Χ ή την Ψ πολεμική τέχνη από κάποια πηγή κάπως πιο αξιόπιστη από (α) τον ίδιο τον δάσκαλο που τη δίδασκε, (β) κάποιον μαθητή του εν λόγω δασκάλου ή (γ) τις κινηματογραφικές ταινίες. Ο μεν δάσκαλος είχε κάθε λόγο να παρουσιάσει τα πράγματα από τη δική του πλευρά (και όχι πάντα δολίως), ο μαθητής δεν ήξερε τι του γινόταν και όσο για τις ταινίες, ε, όσο να πεις μάλλον δεν αποτελούν την καλύτερη πηγή επιστημονικής πληροφόρησης.

Πόσο διαφορετικά είναι τα πράγματα στις μέρες μας, όμως ε; Στα περίπτερα κυκλοφορούν τέσσερα μηνιαία περιοδικά, τα έντυπα ποικίλης ύλης (και σε μικρότερο βαθμό) οι τηλεοπτικές εκπομπές θα αναφερθούν τουλάχιστον μια φορά το εξάμηνο σε κάποια πολεμική τέχνη έστω και περιστασιακά, η ελληνική βιβλιογραφία έχει πιάσει τριψήφια νούμερα (ΟΚ, μικρά τριψήφια αλλά όπως και να 'χει), τα βιβλιοπωλεία –και δη τα ξενόγλωσσα– προσφέρουν άφθονους τίτλους στα Αγγλικά, τα Γαλλικά αλλά και σε άλλες ευρέως διαδεδομένες γλώσσες, κάθε χρόνο γίνονται τουλάχιστον μια ντουζίνα σεμινάρια με ξένους εκπαιδευτές κυρίως στην Αθήνα αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας και αρκετοί ασκούμενοι ταξιδεύουν εντός και εκτός Ελλάδας για να παρακολουθήσουν σεμινάρια που δε φτάνουν ως εδώ –για να μην αναφέρουμε τους ασκούμενους που το τραβάει η περδικούλα του για κάτι πιο χέβι και που θέτουν εαυτόν υπό κάποιον δάσκαλο που ζει στο εξωτερικό. Και, πάνω απ' όλα, το Ίντερνετ και η δυνατότητα πρόσβασης όχι μόνο σε γραπτό, φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό και σε βιβλία που ίσως να μην έρθουν ποτέ στην Ελλάδα αλλά –πιο σημαντικό απ' όλα– σε κοινότητες ασκούμενων σε κάθε είδους πολεμική τέχνη.

Αξιοζήλευτοι οι σημερινοί έφηβοι. Και ταυτόχρονα, αξιοθρήνητοι πολλοί από τους σημερινούς εκπαιδευτές. Κάπου στην πέμπτη-έκτη δεκαετία της ζωής τους, έχοντας αράξει (λιμνάσει, τελματώσει κ.λπ.) σε αυτά που ξέρουν, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι αποτελούν την πηγή πάσας γνώσης και καθημερινά διακηρύσσουν τη γνώση τους σε ένα κοινό το οποίο πολύ συχνά γνωρίζει πολύ περισσότερα από τους ίδιους, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι κάθε κουβέντα τους, τους ρίχνει όλο και περισσότερο στα μάτια των μαθητών τους. Όταν δε, έρθει η αναπόφευκτη συνέπεια της εν λόγω πτώσης και οι μαθητές τους αμφισβητήσουν, αντιδρούν για μια ακόμα φορά με ημιμαθείς ερμηνείες εξ Ανατολής προερχόμενων αξιών (το καθήκον του μαθητή προς τον δάσκαλο, το καθήκον του μαθητή προς την τέχνη, το καθήκον του μαθητή προς το σύμπαν κ.λπ.).

Για να εξηγηθώ, θεωρώ ότι το να αφιερώσει κανείς τη ζωή του στο να γίνει καλός σε μια πολεμική τέχνη είναι ένας μάλλον ευγενής στόχος και σίγουρα άξιος σεβασμού. Επίσης, θεωρώ ότι όσο και να διαβάσει κανείς γύρω από μια πολεμική τέχνη και γύρω από τον πολιτισμό που τη γέννησε δεν πρόκειται ποτέ να τη γνωρίσει αν δεν πληρώσει με το μόνο σκληρό νόμισμα κάθε σωματικής γνώσης: τον ιδρώτα. Ταυτόχρονα όμως, δεν μπορώ και να κλείσω τα μάτια στο ότι η πραγματικότητά μας γίνεται ολοένα και πιο ολιστική και ότι εν έτει 2007, ένας δάσκαλος πολεμικών τεχνών οφείλει (στον εαυτό του και στους μαθητές του) να είναι κάτι παραπάνω από έναν καλό τεχνίτη –τουλάχιστον αν θέλει να τον αντιμετωπίζουν σαν κάτι παραπάνω από έναν απλό τεχνίτη.

Η περισσότερη πληροφόρηση φέρνει (καλώς εχόντων των πραγμάτων) και περισσότερη γνώση. Και η περισσότερη γνώση φέρνει περισσότερες απαιτήσεις. Είτε το δούμε στεγνά καπιταλιστικά-οικονομικά (ποιότητα προσφερομένων υπηρεσιών), είτε θεωρητικά-φιλοσοφικά (ποιότητα χαρακτήρα και ατομική εξέλιξη), το να είναι κανείς δάσκαλος πολεμικών τεχνών στη Δύση του 21ου αιώνα είναι ζόρικο έργο. Θέλει διαρκή ενημέρωση, θέλει εύρος γνώσεων, θέλει αντίληψη σε μια πλειάδα ζητημάτων που ξεκινούν από την ανατομία και τη φυσιολογία και φτάνουν στην ψυχολογία και την κοινωνιολογία, θέλει ταξίδια στο εξωτερικό, διάβασμα και διάλογο. Μπορεί η διδασκαλία μιας πολεμικής τέχνης να μην είναι δημοκρατική διαδικασία (και καλά κάνει και δεν είναι), όμως ο δάσκαλος οφείλει να μπορεί να πείσει ότι είναι ένας αγαθός δικτάτορας και όχι ένας συμπλεγματικός μικροπρεπής ανθρωπάκος που κρατιέται με νύχια και με δόντια σε αυτό που έχει μάθει. Αν το κάνει, απλώς δεν είναι συνεπής σε αυτό που διδάσκει.

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο εξωτερικό, είχα την ευκαιρία να γνωρίσω δύο ανθρώπους, καθέναν στα άκρα του παραπάνω φάσματος. Και οι δύο είχαν αρκετούς μαθητές (τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα). Όμως (α) οι μαθητές του πιο καλλιεργημένου (ελλείψει καλύτερου χαρακτηρισμού) δασκάλου ήταν καλύτεροι τεχνικά, (β) έδειχναν να απολαμβάνουν περισσότερο αυτό που κάνουν, και (γ) από ό,τι έμαθα, ο αριθμός των μαθητών του λιγότερο καλλιεργημένου δασκάλου μειώνεται αισθητά χρόνο με τον χρόνο. Δεν ξέρω τι επιφυλάσσει το μέλλον, όμως υποπτεύομαι ότι όσο περνούν τα χρόνια, το ανατολίτικο κόνσεπτ του μπούνμπου (文武), της ενοποίησης μόρφωσης και πολεμικής εκπαίδευσης, θα έρχεται όλο και πιο πολύ στο προσκήνιο. Όσοι ευαγγελίζονται τις εξ Ανατολής προερχόμενες αξίες, ας το σκεφτούν λίγο καλύτερα...

...προσωπική μαρτυρία. Ο σεμπάι θα πάρει ξανά τον λόγο τον επόμενο μήνα…

No comments: