Δεδομένης της σχέσης μου με τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες, δεν είναι περίεργο ότι μια από τις συνηθέστερες ερωτήσεις που μου γίνονται (και όχι μόνο από ανθρώπους που επίσης ασχολούνται με τις πολεμικές τέχνες) είναι «Τώρα που είσαι στην Ιαπωνία θα ασχολείσαι συνέχεια, έτσι δεν είναι;» Αυτό που είναι περίεργο, ωστόσο, είναι η απάντησή μου: «Όχι ιδιαίτερα». Και είναι αλήθεια –εκτός από την στάνταρ προπόνησή μου στο ντότζο της Τόντα-χα Μπούκο Ρίου στο Νακάνο του Τόκιο, ελάχιστα άλλα πράγματα έχω κάνει σχετικά με το μπούντο στο χρονικό διάστημα που έχω περάσει στην Ιαπωνία. Αν αυτό σας κάνει εντύπωση (όπως κάνει και στους φίλους και γνωστούς που μου έχουν κάνει –και εξακολουθούν να μου κάνουν- την παραπάνω ερώτηση), συνεχίστε να διαβάζετε και θα εξηγηθώ πάραυτα!
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να πω τι εννοώ λέγοντας ότι έχω κάνει «ελάχιστα άλλα πράγματα»: από τον Ιούλιο του 2009, έχω παρακολουθήσει τρεις ή τέσσερις φορές προπονήσεις τοξοβολίας κιούντο σε ένα από τα πιο διάσημα ντότζο της Ιαπωνίας, τρεις διαγωνισμούς έφιππης τοξοβολίας γιαμπουσάμε (παρεμπιπτόντως ένα από τα πιο εντυπωσιακά πολεμικοτεχνίτικα θεάματα, στην Ιαπωνία ή οπουδήποτε αλλού), μια προπόνηση κέντο στην Καμακούρα και μια προπόνηση ιάιντο στο Τόκιο (αυτή μάλιστα είχε και μια αρκετά σουρεαλιστική διάσταση καθώς γινόταν σε έναν σιντοϊστικό ναό δυο βήματα από το κέντρο της Σιμπούγια, μιας από τις πιο τρέντι περιοχές του Τόκιο), έχω συμμετάσχει σε μια προπόνηση ιάιντο στο Γκίφου, προσκεκλημένος του κατασκευαστή του σπαθιού μου, έχω παρακολουθήσει (ως θεατής) ένα μεγάλο κομμάτι ενός σεμιναρίου για τα κάτα του τζούντο στο Κόντοκαν, δύο προπονήσεις αϊκίντο στο Χόμπου Ντότζο του Αϊκικάι και άλλη μια στο ντότζο του Ουεσίμπα Μοριχέι στην Ιουάμα, μια προπόνηση Σότοκαν καράτε στο αρχηγείο της JKA στο Τόκιο, μια προπόνηση Τένσιν Σόντεν Κατόρι Σίντο Ρίου στην Τσίμπα, μια ολόκληρη μέρα σούμο στο εθνικό στάδιο Ριογκόκου στο Τόκιο και μια επίδειξη πολεμικών τεχνών στην οποία συμμετείχαν καμιά δεκαριά σχολές αϊκίντο, δύο σχολές ιάιντο, τρεις-τέσσερις σχολές καράτε και μια σχολή σορίντζι κέμπο.
Τέλος, συμμετείχα με το ντότζο της Τόντα-χα Μπούκο Ρίου στη μεγάλη επίδειξη κλασσικών πολεμικών τεχνών που γίνεται κάθε χρόνο στο Τόκιο· πριν και μετά τη δική μας επίδειξη, είδα τις επιδείξεις περίπου άλλων 30-40 κλασσικών σχολών, λίγο κιούντο και 4-5 επιδείξεις αϊκίντο (την ίδια μέρα και στο ίδιο μέρος γίνεται ένα παν-ιαπωνικό πρωτάθλημα κιούντο και μια μεγάλη επίδειξη αϊκίντο). Για τη συγκεκριμένη εκδήλωση, μάλιστα, σκέφτομαι να γράψω κάτι ξεχωριστά καθώς ήταν μια πραγματικά μοναδική εμπειρία.
Κάποιοι θα έσπευδαν να παρατηρήσουν ότι τα παραπάνω δεν είναι και λίγα. Ωστόσο, δεδομένης της αφθονίας πολεμικών τεχνών στην Ιαπωνία, θα έλεγα ότι μάλλον είναι· για να μη συζητήσω το γεγονός ότι σχεδόν όλα τα έχω παρακολουθήσει ως θεατής και όχι ως συμμετέχων. Όμως στην πραγματικότητα, ακριβώς αυτή η αφθονία πολεμικών τεχνών είναι που με έχει οδηγήσει στο να μη θεωρώ ότι η παρακολούθηση μιας ακόμα επίδειξης ή μιας ακόμα προπόνησης είναι και κάτι τόσο σημαντικό ώστε να αξίζει να αφιερώσω μια-δυο ώρες από τη ζωή μου σ’ αυτή. Αυτός είναι ο ένας λόγος. Ο άλλος είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχω αρχίσει να εκτιμώ πολύ περισσότερο την αξία που έχει το να κάνεις ένα πράγμα και να προσπαθείς να το κάνεις όσο καλύτερα μπορείς· ναι, μου χρειάστηκαν 25 χρόνια ενασχόλησης για να το καταλάβω και καθένας είναι ελεύθερος να σχολιάσει ό,τι θέλει για την οξυδέρκειά μου!
Ο πρώτος λόγος είναι ίσως αυτός που μπορεί να φανεί κάπως δυσνόητος στους φίλους που δεν έχουν βρεθεί στην Ιαπωνία (υποπτεύομαι και στην Κίνα καθώς και σε άλλα μέρη με πολύ ενεργές σκηνές πολεμικών τεχνών), το ότι δηλαδή οι πολεμικές τέχνες εδώ είναι κάτι που αφθονεί και, άρα, δεν έχεις λόγο να το κυνηγάς όπου το πετύχεις, φοβούμενος ότι δε θα το ξαναδείς. Όμως είναι πραγματικότητα: αν κανείς έχει μεγαλώσει σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι πολεμικές τέχνες είναι κάτι το σπάνιο, αξιοπερίεργο και περιθωριακό, δεν είναι περίεργο να θεωρεί απολύτως φυσιολογικό να μην αφήνει ευκαιρία (έστω) να τις παρακολουθήσει.
Για να μην παρεξηγηθώ, παρόλη την αφθονία τους, και στην Ιαπωνία οι πολεμικές τέχνες δεν είναι απολύτως αποδεκτές –κανένας ιάπωνας δε θα προτιμούσε η κόρη του να παντρευτεί έναν δάσκαλο αϊκίντο από ό,τι ένα στέλεχος της Sony, ακόμα και αν ο δάσκαλος είναι 6 νταν και το στέλεχος της Sony είναι μάλλον χαμηλά στην ιεραρχία της εταιρείας. Βασικά, οι πολεμικές τέχνες εδώ είναι κάτι που αφορά πρωτίστως τους νέους είτε ως μέρος της εκπαίδευσής τους (όλα τα παιδιά κάνουν ένα εξάμηνο τζούντο ή κέντο στο δημοτικό) είτε ως μέρος των εξωσχολικών τους δραστηριοτήτων (κάποια παιδιά κάνουν τζούντο, κέντο ή κιούντο στο δημοτικό, στο γυμνάσιο, στο λύκειο και στο πανεπιστήμιο). Οι ενήλικες που ασχολούνται, το κάνουν βασικά ως χόμπι και συνήθως μια φορά την εβδομάδα –αυτός είναι και ο λόγος που τα ντότζο λειτουργούν κυρίως το Σαββατοκύριακο.
Βεβαίως υπάρχει και μια μικρή μερίδα ενηλίκων που ασχολούνται περισσότερο –άνθρωποι που ασκούνται 2-3 φορές την εβδομάδα σε μια τέχνη ή, πιο σπάνια, σε περισσότερες από μια. Οι άνθρωποι αυτοί είτε έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους (συχνά είναι ξένοι, φοιτητές ή και τα δύο), είτε έχουν κάποια ιδιαίτερη σχέση με τη συγκεκριμένη τέχνη (αυτό συνήθως ισχύει στις παραδοσιακές/παλιές σχολές), είτε είναι επαγγελματίες δάσκαλοι (συνήθως στις σύγχρονες τέχνες καθώς στις παλιές τα μαθήματα είναι σχεδόν πάντα δωρεάν), είτε είναι αστυνομικοί και το κέντο, το τζόντο και κάποιες άοπλες τέχνες είναι μέρος της εκπαίδευσης που κάνουν στο πλαίσιο της δουλειάς τους. Όλες οι παραπάνω κατηγορίες, ωστόσο, είναι σαφώς μια μειονότητα και σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν το σύνολο της ιαπωνικής κοινωνίας.
Αυτό που έχει ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι η συνείδηση που έχει το σύνολο της ιαπωνικής κοινωνίας για τις τέχνες αυτές –και σ’ αυτό, η διαφορά σε σχέση με μια δυτική κοινωνία, και σίγουρα με την ελληνική, είναι τεράστια! Λέξεις όπως «κατάνα», «ναγκινάτα», «γιορόι», «γιάρι», «μπόκουτο» ή «μπόγκου», είναι λέξεις γνωστές σε οποιονδήποτε ιάπωνα, ενώ είναι πολύ πιθανό η πλειονότητα των ανθρώπων να αναγνωρίσει λέξεις που αναφέρονται και σε πιο ασυνήθιστα όπλα ή κομμάτια εξοπλισμού όπως το κουσαριγκάμα, το τσιγκιρίκι ή το ναγκαμάκι. Αυτή τη στιγμή, το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο ΝΗΚ παίζει μια μίνι-σειρά με θέμα τη ζωή του Τσουκαχάρα Μπόκουντεν, ιδρυτή της Κάσιμα Σίντο Ρίου και μια σειρά που διαρκεί ένα χρόνο με θέμα την εποχή των Εμφύλιων Πολέμων και τις σχέσεις μεταξύ των οικογενειών Όντα και Τοκουγκάουα, ενώ σε διάφορα κανάλια υπάρχουν σειρές με θέματα που σχετίζονται με τη χρονική περίοδο 1200-1868 –σε όλες αυτές τις σειρές, αφθονούν οι σκηνές με πάσης φύσεως ένοπλες και άοπλες συμπλοκές. Σε πολλά μουσεία μπορεί κανείς να δει πανοπλίες και όπλα της ίδιας περιόδου, καθώς και αμέτρητες απεικονίσεις είτε σε ζωγραφικά έργα, είτε σε χαρακτικά, ενώ υπάρχει ένα μουσείο με αποκλειστικό αντικείμενο το ιαπωνικό ξίφος στο Τόκιο και άλλο ένα στο Σέκι του Γκίφου, κοντά στη Ναγκόγια.
Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προσθέσουμε τις δεκάδες αναφορές στις ένοπλες και άοπλες πολεμικές τέχνες στα μάνγκα και τα άνιμε, την εκτενή κάλυψη της τηλεόρασης στα πρωταθλήματα σούμο, τζούντο και κέντο, το τεράστιο ενδιαφέρον για την επαγγελματική πάλη (στο μέτρο που μπορεί κανείς να τη θεωρήσει σχετική με τις πολεμικές τέχνες) και μια εκτενέστατη βιβλιογραφία και συλλογή DVD, (στα ιαπωνικά, βεβαίως) για όλες τις τέχνες προσβάσιμη ακόμα και από τα μεγάλα βιβλιοπωλεία –ένα από τα πράγματα που με εντυπωσίασαν την πρώτη φορά που μπήκα σε ένα από τα υποκαταστήματα μιας μεγάλης αλυσίδας βιβλιοπωλείων ήταν ότι μεταξύ άλλων υπήρχε και το εγχειρίδιο της Όνο-χα Ίτο Ρίου, το οποίο παρουσιάζει εκτενώς (κάπου 400-500 σελίδες) όλη τη θεωρία και την πρακτική της σχολής, μιας σχολής που παρότι θεωρείται από τις σημαντικότερες (και ιστορικά αλλά και ως προς τη συμμετοχή της στη διαμόρφωση του σύγχρονου κέντο) είναι σχετικά άγνωστη εκτός Ιαπωνίας.
Όταν ζεις σε ένα μέρος στο οποίο όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος της καθημερινότητας, όταν δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις μια βόλτα στο Τόκιο (ειδικά τα Σαββατοκύριακα) χωρίς να δεις κάποιον να περπατάει κρατώντας μια θήκη που περιέχει ένα τόξο ή ένα ξίφος και όταν ξέρεις ότι έχεις τη δυνατότητα να εμπλακείς με κάποια από τις τέχνες αυτές χωρίς να χρειαστεί να εμπλακείς σε έναν κυκεώνα παραπληροφόρησης και σε διαρκείς επεξηγήσεις σε φίλους και γνωστούς για το τι είναι αυτό που κάνεις, η κατάσταση απομυθοποιείται και έρχεται στα πραγματικά της όρια: οι πολεμικές τέχνες είναι απλώς ένας ακόμα τρόπος να περνάς την ώρα σου, μια ακόμα επιλογή από τις πολλές που διατίθενται από την κοινωνία και απευθύνονται σε όποιον έχει το χρόνο, τα χρήματα και τη διάθεση –λέω «από την κοινωνία» γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις τα ντότζο λειτουργούν εντός δημοτικών γυμναστηρίων/πολυχώρων· τα παραδοσιακό ντότζο που ξέρουμε από τις ταινίες είναι, συνήθως, εφεύρημα των ταινιών.
Ο δεύτερος λόγος που ανέφερα παραπάνω είναι, κατά τη γνώμη μου και ο σημαντικότερος· όχι μόνο επειδή είναι πιο ουσιαστικός αλλά και επειδή δε σχετίζεται άμεσα με το να ζει κανείς στην Ιαπωνία. Έχοντας περάσει 25 χρόνια ενασχόλησης με τις πολεμικές τέχνες και έχοντας διανύσει περιόδους κατά τις οποίες ασκούμουν σε τρεις ταυτόχρονα, συνειδητοποίησα (αρχικά στην Ελλάδα αλλά ακόμα περισσότερο στην Ιαπωνία) ότι όσο διασκεδαστικό και απολαυστικό και αν είναι το να προσπαθείς να κάνεις πραγματικότητα όλες σου τις παιδικές φαντασιώσεις (μ’ άλλα λόγια, να κάνεις τα πάντα!), το να βρίσκεις ένα πράγμα που σε ενδιαφέρει πραγματικά και να αφιερώνεσαι σ’ αυτό είναι απείρως απολαυστικότερο. Η διαφορά είναι ότι δεν είναι εξίσου διασκεδαστικό και αυτός, κατά πάσα πιθανότητα, είναι και ο λόγος που ο περισσότερος κόσμος το αποφεύγει.
«Κοινοτοπίες» θα πείτε –προφανώς αν ασχολείται κανείς με ένα πράγμα γίνεται καλύτερος από ό,τι θα γινόταν αν ασχολούταν με πέντε. Και, ναι, δεν προσπαθώ επ’ ουδενί να υποστηρίξω ότι η συνειδητοποίηση αυτή είναι προϊόν φώτισης ή κάτι τέτοιο. Όμως παρόλο που όντως πρόκειται για κάτι απλό, είναι εντυπωσιακό πόσος κόσμος δεν το σκέφτεται και προσπαθεί να συμβιβάσει την εκμάθηση δύο, τριών ή και περισσότερων πολεμικών τεχνών. Και, παρότι οι περισσότεροι βλέπουν ότι το εγχείρημα δεν έχει αποτελέσματα, εξακολουθούν να το προσπαθούν συσσωρεύοντας απογοητεύσεις, τραυματισμούς και κούραση· αν ο υπέρμετρος ενθουσιασμός και η απομυθοποίηση είναι οι βασικότεροι λόγοι που εγκαταλείπουν τις πολεμικές τέχνες οι αρχάριοι, αυτό το πολλαπλό «κάψιμο» είναι ο λόγος που τις εγκαταλείπουν οι προχωρημένοι.
Το είχα πρωτοακούσει από τον Μπράιαν Ίνο: αν έχεις λιγότερες επιλογές γίνεσαι πιο δημιουργικός γιατί επιστρατεύεις όλη σου τη φαντασία και εξαντλείς τις δυνατότητες των επιλογών σου· ο Ίνο μιλούσε για συνθεσάιζερ, όμως το σκεπτικό είναι κοινό: αν ασχοληθεί κανείς με μια τέχνη, έχει περισσότερο χρόνο να τη δει σε βάθος, να αφιερώσει όλο του το δυναμικό σ’ αυτή και, όταν προχωρήσει αρκετά να δει πέρα από τους, αναπόφευκτους, περιορισμούς της. Ειδικά αν πρόκειται για μια κλασσική σχολή (όμως ισχύει και για τα σύγχρονα μπούντο), η ίδια η σχολή στην ουσία όχι μόνο προτρέπει αλλά προσπαθεί να εξαναγκάσει τον ασκούμενο προς αυτή την κατεύθυνση· λέω «προσπαθεί» καθώς το αν θα το πετύχει επαφίεται, τελικά, στον ίδιο τον ασκούμενο. Το σίγουρο πάντως είναι ότι οι κλασσικές σχολές ή, για να μην το περιορίζω, όλες τελικά οι τέχνες δείχνουν ότι ο μόνος τρόπος να αποκομίσει κανείς κάτι ωφέλιμο απ’ αυτές είναι με το να ασχοληθεί αποκλειστικά μαζί τους. Όσο και αν αυτό ακούγεται βαρετό και όσο και αν σκοντάφτει επάνω στις φαντασιώσεις μας ή στην υπέρ-καταναλωτική λογική που διαπνέει όλες τις διαστάσεις των κοινωνιών μας.
Κλείνω επανερχόμενος στο αρχικό ερώτημα και λέγοντας για μια ακόμα φορά ότι, όχι, ο χρόνος μου στην Ιαπωνία δεν αφιερώνεται στις πολεμικές τέχνες. Όμως ταυτόχρονα, αισθάνομαι ότι για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, η ενασχόλησή μου μ’ αυτές όχι μόνο με ικανοποιεί πλήρως αλλά είναι και ιδιαίτερα διασκεδαστική –μ’ άλλα λόγια, καλύπτομαι και επιφανειακά και σε πιο πολύ βάθος. Όπως είπα, ότι χρειάστηκε να φτάσω περίπου 40 χρονών για να το καταλάβω, πιθανότατα λέει κάτι για την ευφυΐα μου, όμως κατά τη γνώμη μου λέει περισσότερα πράγματα για τον τρόπο που είναι οργανωμένες οι πολεμικές τέχνες στις δυτικές κοινωνίες· δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι οδηγήθηκα στη σκέψη αυτή μέσα από συζητήσεις με έναν δυτικό που έχει ζήσει εδώ 13 χρόνια και την στερεοποιώ ζώντας στη χώρα αυτή, μια χώρα που από πλευράς επιλογών γύρω από τις πολεμικές τέχνες ισοδυναμεί, περίπου, με το μεγαλύτερο σούπερ-μάρκετ που υπάρχει στον κόσμο!
No comments:
Post a Comment