Sunday, November 20, 2011

Μπούντο εν Ιαπωνία (ΙΙΙ): Μια μέρα στο Μέιτζι Τζίνγκου


Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Τέντο Ρίου
Όπως υποσχέθηκα και στο προηγούμενο ποστ, επανέρχομαι με λίγα (χα!) λόγια για μια κάπως διαφορετική επίδειξη πολεμικών τεχνών· διαφορετική επειδή είναι η σημαντικότερη και η μεγαλύτερη αυτού του είδους που γίνεται στην Ιαπωνία (ή, τουλάχιστον στην ανατολική Ιαπωνία) και, προσωπικά μιλώντας, επειδή έλαβα και ο ίδιος μέρος. Για να προλάβω δε, τυχόν επικριτικά σχόλια, ακόμα και αν παρακάμψει κανείς την αναπόφευκτη ματαιοδοξία (τα όποια ψήγματα της οποίας είχαν ούτως ή άλλως παραχωρήσει τη θέση τους στη νευρικότητα από το προηγούμενο βράδυ), η αίσθηση ότι βγαίνεις να παρουσιάσεις μια σχολή ηλικίας κοντά στη μισή χιλιετία είναι από μόνη της αρκετή για να σε κάνει να αισθανθείς ότι συμμετέχεις σε κάτι κάπως περισσότερο από τα συνηθισμένα events πολεμικών τεχνών και άρα δικαιολογεί το να θεωρήσεις ότι πρόκειται για κάτι διαφορετικό.

Στην Ιαπωνία υπάρχουν δύο μεγάλες οργανώσεις που ασχολούνται με τις κλασσικές πολεμικές τέχνες: το Νιχόν Κομπούντο Κιόουκαϊ ή Ένωση Ιαπωνικών Κλασσικών Πολεμικών Τεχνών (日本古武道協会) και το Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ ή Ένωση για την Προώθηση των Κλασσικών Ιαπωνικών Πολεμικών τεχνών (日本古武道振興会)· το δεύτερο είναι το παλιότερο (ιδρύθηκε το 1935, στο πλαίσιο ενός γενικότερου ρεύματος επανεκτίμησης των πολεμικών τεχνών κλασσικών και σύγχρονων) ενώ το πρώτο είναι, ίσως, το πιο γνωστό καθώς στεγάζεται στο Νίπον Μπούντοκαν στο κέντρο του Τόκιο. Στις ενώσεις αυτές συμμετέχουν οι περισσότερες (όχι όλες, γεγονός που έχει οδηγήσει σε αρκετές παρεξηγήσεις στο παρελθόν) κλασσικές σχολές –κάποιες σε μια και κάποιες και στις δύο- και η βασική τους δραστηριότητα είναι η διοργάνωση επιδείξεων τέτοιων σχολών και κάποιες σχετικές εκδόσεις. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου
Για το Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ, η μεγαλύτερη επίδειξη είναι αυτή που γίνεται κάθε χρόνο, στις 3 Νοεμβρίου στο Μέιτζι Τζίνγκου, ένα περίπου σιντοϊστικό τέμενος στο κέντρο του Τόκιο –λέω «περίπου» καθώς στο Μέιτζι Τζίνγκου δε «λατρεύεται» κάποια θεότητα αλλά ο αυτοκράτορας Μέιτζι, ο άνθρωπος που είναι υπεύθυνος για τον εκμοντερνισμό της Ιαπωνίας (παρέμεινε στο θρόνο από το 1867 ως το 1912). Το ίδιο το τέμενος καλύπτει ένα μόνο μέρος ενός πολύ μεγάλου πάρκου περίπου 1200 στρεμμάτων (γύρω στα 700 το ίδιο το πάρκο του Μέιτζι Τζίνγκου συν άλλα 500 το πάρκο του Γιογιόγκι που είναι δίπλα) το οποίο περιλαμβάνει χιλιάδες δέντρα όλων των ειδών, ένα μουσείο αφιερωμένο στον αυτοκράτορα και την εποχή του, ένα ντότζο γενικής χρήσης, ένα ντότζο κιούντο (το οποίο μάλιστα θεωρείται από τα καλύτερα στην Ιαπωνία), λίμνες, λιβάδια και γενικώς ό,τι χρειάζεται για να ξεχάσεις ότι βρίσκεσαι στο κέντρο μιας μητροπολιτικής περιοχής 35 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η επιλογής της ημέρας της εκδήλωσης δεν είναι τυχαία: η 3η Νοεμβρίου είναι εθνική γιορτή στην Ιαπωνία· πρόκειται για την ημέρα που γιορτάζεται ο πολιτισμός σε διάφορες εκφάνσεις του. (Για την ιστορία, η ίδια μέρα είναι και τα γενέθλια του αυτοκράτορα Μέιτζι όμως η γιορτή με τη μορφή που έχει σήμερα καθιερώθηκε το 1948 επ’  αφορμής των «γενεθλίων» του συντάγματος της χώρας) Την ημέρα αυτή, γίνονται σε όλη την Ιαπωνία αμέτρητες εκδηλώσεις οι οποίες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον πολιτισμό και ακόμα και αν δεν έχει κανείς καμία σχέση με τις πολεμικές τέχνες, μπορεί να απολαύσει διάφορα δρώμενα ή δραστηριότητες ή, αν απλώς ενδιαφέρεται για το τουριστικό του πράγματος, να δει αρκετούς ιάπωνες ντυμένους με παραδοσιακά ρούχα. Αν έχει σχέση με τις πολεμικές τέχνες θα έχει σοβαρό πρόβλημα καθώς, με δεδομένο ότι το μπούντο, παλιό και νέο, θεωρείται κομμάτι του ιαπωνικού πολιτισμού, οι σχετικές εκδηλώσεις αφθονούν και επειδή μια μέρα έχει μόνο 24 ώρες και επειδή οι αποστάσεις ακόμα και μέσα στο Τόκιο δεν είναι πάντα μικρές, θέλει-δε θέλει  κανείς, οφείλει να κάνει τις επιλογές του. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Νίτεν Ίτσι Ρίου
Στο Μέιτζι Τζίνγκου λοιπόν, συγκεντρώνονται την ημέρα αυτή εκπρόσωποι των σχολών-μελών του Νιχόν Κομπούντο Σινκόουκαϊ –ή έστω, των σχολών-μελών που δήλωσαν ενδιαφέρον. Φέτος συμμετείχαν 54 σχολές οι οποίες έκαναν επιδείξεις σε δύο χώρους (ο ένας δίπλα στον άλλον), από τις 10:30 ως τις 15:30. Παράλληλα, στον ίδιο ευρύτερο χώρο (όπως είπα παραπάνω, μιλάμε για 700 στρέμματα) γινόταν ένας αγώνας έφιππης τοξοβολίας γιαμπουσάμε, μια μεγάλη υπαίθρια επίδειξη αϊκίντο, ένα παν-ιαπωνικό τουρνουά κιούντο και μια άλλη εκδήλωση τοξοβολίας, μισή αγώνας και μισή τελετουργία, που ονομάζεται μομότε σίκι (百々手式). Α, και άσχετα από το μπούντο αλλά σχετικά με το πλήθος του κόσμου που είχε μαζευτεί εκεί, ένα παζάρι φρούτων και λαχανικών από διάφορα μέρη της Ιαπωνίας και μια μεγάλη επίδειξη χρυσανθέμων, επίσης από διάφορα μέρη της Ιαπωνίας. Και βέβαια, οι απαραίτητες παράγκες-σταντ που πουλούσαν πάσης φύσεως πανηγυρτζίδικα φαγητά, σουβενίρ, εξοπλισμό κ.λπ.

Δεδομένου του ότι η μέρα είναι αργία, ότι έχει σχεδόν πάντα καλό καιρό, ότι το μέρος προσφέρεται για βόλτα, πικνίκ και γενικώς χαζολόγημα, ότι η τοποθεσία είναι σε πολύ αβανταδόρικη θέση και ότι οι ιάπωνες δε χάνουν ευκαιρία να συμμετάσχουν σε πάσης φύσεως πανηγύρια, το πάρκο ήταν γεμάτο από κόσμο από τις 9 το πρωί. Αυτό που ήταν εντυπωσιακό, ωστόσο, ήταν το είδος του κόσμου: πέραν του κοινού που είχε έρθει για τη βόλτα του (για την ακρίβεια, που θα ερχόταν αργότερα –ακόμα και οι ιάπωνες δεν πάνε βόλτα στις 9 το πρωί!) ένα μεγάλο μέρος του πλήθους ήταν οι συμμετέχοντες, ειδικά του τουρνουά του κιούντο που, αν δεν έκανα τερατώδες λάθος στους καταλόγους που ήταν αναρτημένοι, πρέπει να είχε τουλάχιστον καμιά πεντακοσαριά συμμετοχές. Συνεπώς, το πρώτο σοκ ήταν το πόσοι άνθρωποι με χακάμα, κιμονό και κάθε είδους κλασσικά ρούχα κυκλοφορούσαν. Θέλω να πω, ΟΚ, στην Ιαπωνία βρισκόμαστε αλλά ακόμα κι εδώ, τέτοιες ενδυμασίες δεν είναι καθημερινή υπόθεση ή τουλάχιστον, δεν είναι καθημερινή υπόθεση σε τέτοιους αριθμούς!

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου
Το δεύτερο σοκ ήταν η συνειδητοποίηση ότι πέραν του γιαμπουσάμε, ο περισσότερος κόσμος (και εδώ αναφέρομαι στους θεατές) είχε έρθει εκεί για να δει την επίδειξη των κλασσικών σχολών και όχι για το αϊκίντο ή το κιούντο. Και υποθέτω αυτό βγάζει κάπως νόημα καθώς όπως έγραφα και τις προάλλες, οι σύγχρονες πολεμικές τέχνες παραείναι συνηθισμένη υπόθεση για να καθίσει κανείς να τις δει και ειδικά σε τόσο μεγάλη αφθονία –καμία παρεξήγηση προς όσους ασχολούνται με το αϊκίντο (ξέρω ότι κανείς δεν ασχολείται με το κιούντο), αλλά αν δεν κάνεις ο ίδιος αϊκίντο, πόσα σίχο-νάγκε μπορείς να δεις μέχρι να βαρεθείς και να πας για κάνα σουβλάκι/μπυρίτσα/συνδυασμό; Προφανώς, η επίδειξη των κλασσικών σχολών, με τις ρίου να διαδέχονται η μια την άλλη ανά 7λεπτο και με τα αντικείμενα να ποικίλλουν από το τζουτζούτσου ως το χοτζούτσου (την τέχνη να πυροβολείς με εμπροσθογεμή όπλα του 16ου αιώνα, συνήθως ντυμένος με πανοπλία), εξασφάλιζε στους θεατές αρκετή ποικιλία και, ειδικά σε μια χώρα όπου όλοι φωτογραφίζουν σαν υστερικοί τα πάντα, μερικές εντυπωσιακές φωτογραφίες.

Σ’ αυτό λοιπόν το περιβάλλον, και με το γύρω χώρο να είναι γεμάτος μουσαμάδες με τάπερ, φαγητά και ποτά, οικογένειες (των συμμετεχόντων και όχι μόνο) με παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες, καμιά τριανταριά φωτογράφους (εννοώ αυτούς που είχαν στηθεί από νωρίς με τρίποδα κ.λπ.), 2-3 τηλεοπτικά συνεργεία και εκατοντάδες κόσμο, οι σχολές έβγαιναν και παρουσίαζαν το υλικό που έκριναν αντιπροσωπευτικό τους, φορώντας τα πιο επίσημά τους ρούχα (στις περισσότερες περιπτώσεις, κιμονό και χακάμα, αλλά όπως έγραψα και παραπάνω, ενίοτε και πλήρεις πανοπλίες) και προσπαθώντας να κάνουν την καλύτερη εντύπωση που μπορούσαν. Και αυτό επειδή, πέραν του άσχετου κόσμου, στη συγκεκριμένη εκδήλωση μαζεύονται και όλοι όσοι ασχολούνται με τις κλασσικές πολεμικές τέχνες στην ανατολική Ιαπωνία (και όχι μόνο). Εδώ δε, είναι που ήρθε και το τρίτο σοκ. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Όνο-χα Ίτο Ρίου
Η άποψή μου για τις επιδείξεις είναι ότι αποτελούν ένα μάλλον άχρηστο κομμάτι των κλασσικών πολεμικών τεχνών· θέλω να πω, αυτό που έχει σημασία είναι η εξάσκηση που κάνεις στο ντότζο (και μόνος σου) και η πρόοδός σου, όπως την αντιλαμβάνεται ο δάσκαλός σου. Στο βαθμό που έτσι κι αλλιώς οι κορίου δεν ψάχνουν για μαθητές, δε διαφημίζονται και δε δέχονται όποιον τους χτυπήσει την πόρτα (γενικεύσεις, αλλά ισχύουν στις περισσότερες περιπτώσεις), το να δείξεις δημόσια τι κάνεις είναι, στη καλύτερη περίπτωση, οριακά χρήσιμο και στη χειρότερη επιζήμιο –αν διακατέχεσαι από τη μεσαιωνική αντίληψη ότι αυτός που σε βλέπει είναι δυνητικός εχθρός και, άρα, είναι καλό να μην ξέρει τα μυστικά σου (και, παρεμπιπτόντως, αν δε διακατέχεσαι σε κάποιο μέτρο από μεσαιωνικές αντιλήψεις, ποιος ο λόγος να ασχοληθείς με μια μεσαιωνική τέχνη;) Συνεπώς, δεν μπορώ να πω ότι πέταξα και από τη χαρά μου όταν άκουσα ότι θα συμμετάσχω, ειδικά όταν κατάλαβα ότι, προκειμένου να συμμετάσχω, θα έπρεπε να μεριμνήσω και να κουβαλήσω τη ναγκινάτα μου με το τρένο ως το Μέιτζι Τζίνγκου (και πίσω), και να προμηθευτώ το απαραίτητο μεταξωτό μαύρο κιμονό με τους θυρεούς, και να κάνω μια σειρά από βαρετές διαδικασίες τόσο πριν την ημέρα της επίδειξης όσο και την ίδια την ημέρα.

Φτάνοντας όμως εκεί την ημέρα της επίδειξης, συνειδητοποίησα αφενός ότι πρόκειται για μια εκδήλωση που δεν πρέπει να χάσει κάποιος που ενδιαφέρεται έστω και ελάχιστα για τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες ή για την ιαπωνική παράδοση γενικότερα και ότι, τελικά ο Κεντ Σόρενσεν, ο εδώ δάσκαλος της Μπούκο Ρίου είχε δίκιο: well, you know actually it is a big deal. Και πώς θα μπορούσε να μην είναι; Τη συγκεκριμένη ημέρα, βρίσκονται στο ίδιο μέρος οι σόκε και οι σίχαν 50 και παραπάνω σχολών, άνθρωποι που ξέρουν την τέχνη σου καλύτερα από εσένα (κάποιοι είναι αρκετά μεγάλοι για να έχουν παρακολουθήσει όχι μόνο τους δασκάλους μου αλλά και τους δασκάλους των δασκάλων μου), άνθρωποι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στη μελέτη των κλασσικών σχολών (τόσο σε επίπεδο πρακτικής, όσο και σε επίπεδο θεωρίας) και που μπορούν να καταλάβουν πολύ καλύτερα και από εσένα τον ίδιο αν κάπου έχεις  κάνει λάθος ή αν κάπου σκοτώθηκες χωρίς καν να το πάρεις χαμπάρι. Και, σημειωτέον, ακριβώς λόγω της μεσαιωνικής αντίληψης που ανέφερα παραπάνω, η ματιά τους όταν παρατηρούν τις άλλες σχολές δεν είναι πάντα καλοπροαίρετη. 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Τακεούτσι Ρίου
Καθένας που βγαίνει στην επίδειξη αυτή (ή στις 2-3 άλλες αντίστοιχες που γίνονται μέσα στον χρόνο), δεν μπορεί παρά να αισθανθεί το βάρος της σχολής του στους ώμους του· δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε εδώ για κλασσικές σχολές, πράγμα που σημαίνει ότι αυτό που βγαίνεις να δείξεις είναι προϊόν εξέλιξης τουλάχιστον 150 ετών –συνήθως περισσότερων. Οφείλεις να δείξεις ότι αποτελείς όντως κομμάτι της εξέλιξης αυτής και ότι δε βρέθηκες τυχαία να κρατάς στα χέρια σου ένα κομμάτι ξύλο ή σίδερο και να κάνεις κινηματογραφικές κινήσεις. Και ακόμα περισσότερο, ότι οι δάσκαλοί σου (και μέσω αυτών οι δικοί τους δάσκαλοι και οι δάσκαλοι εκείνων) δεν έκαναν λάθος που σου εμπιστεύτηκαν το εν λόγω κομμάτι ξύλο ή σίδερο. Όποιος δε, σκέφτηκε ότι το να είσαι ξένος δεν κάνει τα πράγματα πιο εύκολα, έχει δίκιο –δεν τα κάνει! Από 54 σχολές με μέσο όρο έξι άτομα ανά σχολή, ήτοι από καμιά 300αριά άτομα που συμμετείχαν στην επίδειξη, οι ξένοι ήμασταν με το ζόρι οκτώ και είμαι σίγουρος ότι πέραν του Κεντ, ο οποίος ζει εδώ 25 χρόνια και έχει συμμετάσχει λίγο-πολύ ισάριθμες φορές, οι υπόλοιποι όλοι αισθανόμασταν κάπως περίεργα.

Προφανώς δεν μπορώ να μιλήσω ιδιαίτερα για τη δική μας επίδειξη καθώς την είδα από κάπως... συγκεκριμένη οπτική γωνία. Ομολογώ πάντως ότι απόλαυσα τις επιδείξεις των άλλων, προφανώς επειδή ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα από κοντά όλες (πλην δύο) τις σχολές για τις οποίες είχα ακούσει, διαβάσει, είχα δει σε βίντεο κ.λπ.: την Κατόρι Σίντο Ρίου με τα κάτα που μοιάζουν να μην τελειώνουν ποτέ, την Τέντο Ρίου όπου η δασκάλα με το ξίφος φοράει γάντια του κέντο ή της αταράσι ναγκινάτα για να προστατευτεί από τις επιθέσεις της ναγκινάτα, τη Γιάγκιου Σινκάγκε Ρίου με τα φουκούρο-σινάι, τη Γιάγκιου Σίνγκαν Ρίου με τη χαρακτηριστική κίνηση μουκούρι/καέσι/κάιτεν ντόσα (περίπου μια πλήρης περιστροφή του ούκε στον κατακόρυφο άξονα) και με κάποιες τεχνικές να εκτελούνται από ασκούμενους με πανοπλίες, τη Μάνιουα-νεν Ρίου με τα κιάι διαρκείας και το ελεύθερο παίξιμο με τα πρωτόγονα μπόγκου, την Όνο-χα Ίτο Ρίου με τα τεράστια κοτέ (ονιγκότε) από την πλευρά του ούκε, τη Χίγκο Κορίου με τη μεγάλη ο-ναγκινάτα της, την Τέντζιν Σίνγιο Ρίου με τις τεχνικές που έβαλαν ιδέες στον Τζίγκορο Κάνο και που εξελίχθηκαν στο τζούντο, την Τακεούτσι Ρίου με τους συνδυασμούς μαχαιριών και ακινητοποιήσεων από σέιζα, την Αράκι Ρίου με τα τσιγκιρίκι και τα κουσάρι γκάμα,
τη Νεγκίσι Ρίου με τα σούρικεν,  την Οουάρι Καν Ρίου με την ελεύθερη λογχομαχία που δίνει  μια ιδέα για το πώς πρέπει να ήταν το κέντο την εποχή που λεγόταν σινάι κεντζούτσου, την Τέννεν Ρίσιν Ρίου και τη Νίτεν Ίτσι Ρίου με τους θρυλικούς προγόνους (τους διοικητές της Σινσενγκούμι και το Μιγιαμότο Μουσάσι, αντίστοιχα), τη Σίντο Μούσο Ρίου που δίδαξε όλη την Ιαπωνία τη χρήση του τζο και, τέλος, τη Μορισίγκε Ρίου με τις πανοπλίες, τα εμπροσθογεμή αρκεβούζια και το κανονάκι.

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Γιάγκιου Σινκάγκε Ρίου
Για όποιον ενδιαφέρεται, οι σχολές που ήθελα να δω και δεν είδα ήταν η Γιόσιν Ρίου από τη Χιροσίμα, όπου οι ασκούμενες μάχονται με ναγκινάτα φορώντας κανονικά, πολύχρωμα κιμονό και η Χοζοΐν Ρίου από τη Νάρα, η σχολή που θεωρείται η βάση του σοτζούτσου, της λογχομαχίας. Όμως μετά από μια τέτοια μέρα, θα ήταν επιεικώς ύβρις να θεωρήσω ότι αισθάνθηκα κάποια έλλειψη! Χώρια που υπάρχει και το Καγκάμι Μπιράκι στο Νίπον Μπούντοκαν στις αρχές Ιανουαρίου –αν μάλιστα ως καταφέρω τότε να πάρω και έναν 400άρη τηλεφακό που έχω βρει σε πολύ καλή τιμή, ίσως μπορέσω να τραβήξω και μερικές πολύ καλές φωτογραφίες... 

Μέιτζι Τζίνγκου 3/11/2011 - Μορισίγκε Ρίου

2 comments:

Ada Margariti said...

Ακούγεται τόσο μαγική και υπέροχη εμπειρία (το μέρος, οι άνθρωποι, οι επιδείξεις, το γιαμπουσάμε- σαν ταξίδι στο χρόνο) που είναι δύσκολο να το πιστέψεις ότι συμβαίνει. Εξαιρετικό ποστ, και συγχαρητήρια για τη συμμετοχή σου, δεν είναι μικρό πράγμα να λαμβάνεις μέρος σε τέτοια διοργάνωση.

Γρηγόρης A. Μηλιαρέσης said...

Eυχαριστώ για τα καλά λόγια. Ναι, ήταν πράγματι ωραία εμπειρία αν και, όπως όλα τα πράγματα, είχε το τίμημά της: έχασα μια εκδήλωση που γίνεται στην Ασακούσα την ίδια μέρα και που σχετίζεται με μια άλλη διάσταση της ιαπωνικής κουλτούρας που με ενδιαφέρει πολυ. You win some, you lose some...