Monday, March 12, 2012

Όνειρα ζωής...


Σήμερα το πρωί έτυχε και ξαναείδα μια φωτογραφία που έχει ποστάρει στο Facebook ένας σεμπάι μου από το αϊκίντο: η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο Κινκάκουτζι στο Κιότο με το σεμπάι σε πρώτο πλάνο και το διάσημο χρυσό περίπτερο/κιόσκι στο βάθος, πάνω από τη λιμνούλα Κιόουκοτσι –η συγκεκριμένη τοποθεσία είναι, πιθανότατα, ένα από τα πιο πολύ-φωτογραφημένα σημεία της Ιαπωνίας (και σίγουρα το πιο πολύ-φωτογραφημένο σημείο του Κιότο) και αμφιβάλλω αν υπάρχει κάποιος που θα βρεθεί εκεί και δε θα συμμεριστεί την αίσθηση ότι βρίσκεται μέσα σ’ ένα όνειρο.

Η λέξη «όνειρο» είναι σημαντική εδώ επειδή στα σχόλια που συνοδεύουν τη φωτογραφία χρησιμοποιείται και από το φίλο και από κάποιους άλλους χρήστες. Πιο συγκεκριμένα, μιλούν για «όνειρο ζωής» αναφερόμενοι σε ένα ταξίδι στο Κιότο ή στην Ιαπωνία γενικότερα –και σ’ αυτή την έκφραση είναι που θέλω να σταθώ (εξ' ου και ο τίτλος του ποστ!) καθώς για τη δική μου αντίληψη πραγμάτων, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το μπούντο εκτός Ιαπωνίας. Σήμερα και, από όσο μπορώ να καταλάβω, πάντα.

Λέγοντας ότι ένα ταξίδι στην Ιαπωνία είναι «όνειρο ζωής» για κάποιον που κάνει μπούντο, έχουμε το πρώτο βήμα για την εξιδανίκευση της Ιαπωνίας· μ’ άλλα λόγια, για την αναγωγή της σε κάτι που δεν είναι αλλά που εμείς νομίζουμε ότι είναι ή που εμείς θέλουμε να είναι. Μ’ άλλα λόγια, υπάρχει η Ιαπωνία που υπάρχει και η Ιαπωνία που φανταζόμαστε ότι υπάρχει. Και επειδή οι περισσότεροι από όσους ασκούμαστε στο μπούντο δεν έχουμε πάει στην Ιαπωνία (άλλωστε, πρόκειται για «όνειρο ζωής»), το μόνο μας μέτρο είναι η εξιδανικευμένη εικόνα της.

Και εδώ είναι που αρχίζουν τα προβλήματα: ένας εκπαιδευτής που προσπαθεί να διδάξει έχοντας κατά νου μια τέτοια, φανταστική εικόνα, αναγκάζει τους μαθητές του να κινηθούν σε ένα πλαίσιο που ορίζεται από αρχές εκτός πραγματικότητας –ότι οι μαθητές συνήθως έρχονται στο ντότζο
επίσης υποκινούμενοι από την ίδια εικόνα κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Και επειδή οι μαθητές αυτοί κάποια μέρα θα γίνουν δάσκαλοι (κάποιοι τουλάχιστον) θα αναπαραγάγουν αυτήν την εικόνα και αυτό το πλαίσιο στους δικούς τους μαθητές με αποτέλεσμα, σε βάθος χρόνου, να δημιουργηθεί μια κατεστημένη αντίληψη περί Ιαπωνίας και περί μπούντο η οποία θα παραμένει εκτός πραγματικότητας –και συνεπώς, εντελώς εσφαλμένη.

Προϊόντα αυτής της εσφαλμένης αντίληψης; Όλα τα στερεότυπα που βλέπουμε στα ντότζο: η αναγωγή της «μαύρης ζώνης» στον απόλυτο στόχο, η εφαρμογή μιας ακραίας πειθαρχίας που συνήθως απλώς ικανοποιεί τα ερασιτεχνικά στρατιωτικά απωθημένα ορισμένων εκπαιδευτών, η ανισόρροπη και στηριγμένη σε ψεύδο-επιστημονικές αρχές (και άρα επικίνδυνη) εξάσκηση, τα παιχνίδια εξουσίας (και η σχεδόν αναπόφευκτη κατάχρησή της), η προαγωγή αμέτρητων κοινοτοπιών σχετικά με τους «σαμουράι», τη «φιλοσοφία» τους την «ενέργεια» και την «Ατραπό» (πάντα με κεφαλαίο «Α») και αρκετά ακόμα –όσοι έχουν εμπλακεί με το μπούντο ξέρουν καλά για τι πράγμα μιλάω. 

Αν δεν έχει γίνει σαφές μιλάω από τη θέση ενός ανθρώπου που αγαπάει το μπούντο· πρόκειται για το μόνο ενδιαφέρον από την παιδική μου ηλικία που παραμένει ακμαίο. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, κατάφερα να ασχοληθώ λιγότερο ή περισσότερο με αρκετές διαφορετικές εκφάνσεις του και με μερικούς εξαιρετικούς δασκάλους (κάποτε εξαιρετικά καλούς και κάποτε εξαιρετικά κακούς) ενώ για μια περίοδο της ζωής μου η θεωρητική του πλευρά ήταν η δουλειά μου με αποτέλεσμα να έχω την ευκαιρία να διαβάσω ένα μεγάλο κομμάτι της αγγλόφωνης βιβλιογραφίας και σχεδόν το σύνολο της σοβαρής αγγλόφωνης βιβλιογραφίας. Και στο μέτρο που μπόρεσα, συνέβαλλα στην εξάπλωσή του –και στο μέτρο που μπορώ, το κάνω ακόμα.

Με βάση τα παραπάνω, λέω λοιπόν τούτο: ένα ταξίδι στην Ιαπωνία δεν είναι «όνειρο ζωής». Είναι προγραμματισμός και υπομονή για να μπορέσει να μαζέψει κανείς τα 2000 ευρώ που χρειάζονται για να περάσει 10 μέρες εδώ· ναι, ξέρω ότι τη στιγμή αυτή, για τα ελληνικά δεδομένα (και, ίσως και για τα ιαπωνικά) τα 2000 ευρώ είναι μια περιουσία, όμως παρόλα αυτά, είναι ένα ποσό που αν κανείς αποφασίσει να το μαζέψει, μπορεί. Και όταν θα έρθει εδώ, θα δει ότι η Ιαπωνία είναι ένα πραγματικό μέρος ταυτόχρονα συναρπαστικό και θλιβερά μίζερο, με πραγματικούς ανθρώπους, ταυτόχρονα υπέροχους και εξοργιστικούς. 

Κάτι ανάλογο ισχύει και με το μπούντο: είναι μια δραστηριότητα –κάτι που κάνουν κάποιοι άνθρωποι, όπως κάποιοι άλλοι παίζουν γκολφ και κάποιοι άλλοι πατσίνκο.  Οι περισσότεροι ασχολούνται 1-2 φορές την εβδομάδα, κυρίως τα σαββατοκύριακα, η πειθαρχία είναι μεν ορατή αλά δεν είναι εξόφθαλμη και οι συζητήσεις περί «φιλοσοφίας» είναι, γενικά, ανύπαρκτες· η δε «μαύρη ζώνη»  είναι κάτι που παίρνεις μετά από 1-2 χρόνια μαθημάτων.  Όχι επειδή οι ιάπωνες «έχουν ξεπουληθεί» αλλά επειδή ήταν πάντα έτσι –απλώς οι δυτικοί δεν το ξέραμε καθώς ήμασταν πολύ απασχολημένοι με το να ονειρευόμαστε την Ιαπωνία (ενίοτε για όλη μας τη ζωή) αντί να ταξιδέψουμε σ’ αυτή και να τη μάθουμε. 


Όλα τα παραπάνω δεν είναι μομφή στο σεμπάι μου από το αϊκίντο –παραμένει ένας από τους συμπαθέστερους ανθρώπους που έχω γνωρίσει και η ιδέα ότι όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα μπορώ να περάσω από το ντότζο του για προπόνηση με κάνει να αισθάνομαι πολύ καλά. Η φωτογραφία του και τα σχόλια που τη συνοδεύουν ήταν, όπως είπα, απλώς η αφορμή για να γράψω μερικές σκέψεις γύρω από ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα του μπούντο –και όχι μόνο, καθώς όπως ξέρουν όσοι διαβάζουν το άλλο μου μπλογκ, το «Πανκ Ζεν», το συγκεκριμένο πρόβλημα αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση όλης της κοσμοθεωρίας και φιλοσοφίας του βουδισμού Ζεν: Τα «όνειρα ζωής» είναι το σοβαρότερο εμπόδιο για την ίδια τη ζωή –ας αφήσουμε τα όνειρα για τον ύπνο και ας αφιερώσουμε τη συνειδητή μας ζωή απλώς στο να ζούμε. 

2 comments:

Eva said...

Polu wraio keimeno Grigori! Simfono apoluta!

Eva

Γρηγόρης A. Μηλιαρέσης said...

Ευχαριστώ πολύ! Τι έγινες εσύ βρε; Πού χάθηκες; Στείλε κάνα νέο!